Friedrich Nietzsche shënon 122 vjetorin e vdekjes (25 gusht 1900), ai ishte një filozof dhe kritik kulturor gjerman që botoi intensivisht në vitet 1870 dhe 1880.
Ai është i famshëm për kritikat pa kompromis të moralit dhe fesë tradicionale evropiane, si dhe të ideve konvencionale filozofike dhe devotshmërive sociale dhe politike të lidhura me modernitetin.
Shumë nga këto kritika mbështeten në diagnoza psikologjike që ekspozojnë vetëdijen e rreme që infekton idetë e pranuara të njerëzve, për këtë arsye, ai hyn e treshen e mjeshtërve të dyshimit bashkë me Marksin dhe Frojdin, të cilët avancuan një “hermeneutikë të dyshimit” kundër vlerave tradicionale.
Veprat e Nietzsche
Libri i parë i Nietzsches është “Lindja e Tragjedisë nga shpirti i muzikës”, këtu ai ngriti një polemikë që ndërthurte spekulimet rreth rënies së kulturës tragjike të Athinës së shekullit të pestë me një propozim që muzika-drama wagneriane mund të bëhej burim i një kulture tragjike e përtërir për Gjermanisë bashkëkohore.
Pas librit të parë, Nietzsche vazhdoi përpjekjet e tij për të ndikuar në drejtimin më të gjerë të kulturës intelektuale gjermane, duke botuar ese të destinuara për një publik të gjerë mbi David Friedrich Strauss. mbi “përdorimin e historisë për jetën”, mbi Shopenhauerin dhe për Wagnerin. Këto ese njihen kolektivisht si Meditime të parakohshme.
Libri tjetër “Njerëzore tepër njerëzore” i prezanton njeriut me sulmet gërryese ndaj devotshmërive konvencionale për të cilat ai u bë i famshëm, si dhe me një stil të të shkruarit me paragrafë të shkurtër, të numëruar dhe aforizma të përpikta, të cilave ai u kthye shpesh në veprat e mëvonshme.
Pas dorëheqjes nga posti i profesorit pershkak të shëndetit në 1879 ai u lirua më shumë dhe kishte më tepër kohë për të shkruar vepra.
Pas këtij viti ai botoi gati çdo vit nga një libër duke filluar vepra filluan me “Agu i Mëngjesit”, i cili mblodhi vëzhgime kritike mbi moralin dhe psikologjinë e tij themelore, dhe pasuan veprat për të cilat Nietzsche është më i njohur si “Shkenca Gazmore”, pastaj “Kështu foli Zarathustra”, “Përtej së mirës dhe së keqes”, “Mbi gjenealogjinë e moralit”, dhe në vitin e fundit të jetës së tij veprat si “Muzgu i idhujve” dhe “Rasti Wagner”, së bashku me “Antikrishtin” dhe biografinë e tij intelektuale, “Ecce Homo”, të cilat u botuan vetëm më vonë.
Vullneti për fuq, njëri nga konceptet kryesore te filozofisë së Nietzsche
Në librin “Lindja e tragjedisë”, Nietzsche parashtron atë që ai e quan një impuls “dionisian” si burimin e tragjedisë greke. Ashtu si Vullneti i Schopenhauer-it, ai është një forcë irracionale që del nga origjina e errët dhe shprehet në furi të egra të dehur, braktisje seksuale dhe festivale të mizorisë. Nocioni i tij i mëvonshëm i vullnetit për fuqi është dukshëm i ndryshëm, por ruan diçka nga kjo ide e një force të thellë, irracionale, të pavetëdijshme që mund të shfrytëzohet dhe transformohet për të krijuar diçka të bukur.
Në veprat si “Njerëzor, shumë njerëzor” dhe “Agu i mëngjesit”, Nietzsche i kushton shumë vëmendje psikologjisë. Ai nuk flet në mënyrë eksplicite për një “vullnet për pushtet”, por herë pas here ai shpjegon aspektet e sjelljes njerëzore në termat e dëshirës për dominim ose zotërim mbi të tjerët, veten ose mjedisin. Në “Shkenca Gazmore” ai fillon të jetë më i qartë dhe në “Kështu foli Zarathustra” ai fillon të përdorë shprehjen “vullnet për fuqi”.
Nganjëherë Nietzsche duket se e parashtron vullnetin për pushtet si më shumë se thjesht një parim që jep një pasqyrë të motivimeve të thella psikologjike të qenieve njerëzore. Për shembull, në “Kështu foli Zarathustra” ai thotë Zarathustra: “Kudo që gjeta një gjallesë, gjeta atje vullnetin për fuqi”. Këtu vullneti për fuqi zbatohet në sferën biologjike. Dhe në një kuptim mjaft të drejtpërdrejtë, mund të kuptohet një ngjarje e thjeshtë si p.sh. një peshk i madh që ha një peshk të vogël si një formë e vullnetit për fuqi; peshku i madh demonstron zotërimin e mjedisit të tij duke asimiluar një pjesë të mjedisit në vetvete.
“Doni një emër për këtë botë? Një zgjidhje për të gjitha gjëegjëzat e saj? Një dritë edhe për ju, burrat më të fshehur, më të fortë, më të guximshëm?––Kjo botë është vullneti për fuqi––dhe asgjë përveç kësaj! Dhe ju vetë jeni gjithashtu ky vullnet për fuqi – dhe asgjë përveç kësaj!”