Përderisa zotimi i saj kryesor është që Kosova të anëtarësohet në Aleancën Veri-Atlantike (NATO), Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) synon të bëjë reforma të thella në sistemin e drejtësisë dhe në sektorin e bujqësisë nëse arrin ta marr pushtetin pas zgjedhjeve që do të mbahen më 9 shkurt 2025.
Dy herë ishte në pushtet, por mandatet i kishte jetëshkurtëra. Si në çdo palë zgjedhje të tjera të përgjithshme në krye me Ramush Haradinajn, edhe kësaj here AAK, mëton që të marr drejtimin e Qeverisë, me zotimet se “do ta tjetërsojë Kosovën për të mirë”. Me moton “Për Kosovën”, numër 137 dhe me 110 kandidatë për deputetë, AAK në koalicion me Nismën, Konservatorët, Forumin Intelektual E-30 dhe Listën Ideal, një prej qëllimeve kryesore që ia kanë vendosur vetes është që ta bëjnë “Shtetin e së Drejtës”.
Në ditën e parë të fushatës zgjedhore, katër kandidatë për deputetë të AAK–së, më 11.01.2025, shpërfaqën një pjesë të programit të tyre politik në emisionin “Debat Përnime”, të udhëhequr nga Jeta Xharra, duke vënë në pah planet e tyre, kryesisht për fushën e drejtësisë dhe pjesërisht edhe për atë të bujqësisë. Besnik Tahiri, Arton Demhasaj, Emrije Bashota, Emine Daci- Zejnullahu, e që veç ky i pari është deputet i tanishëm në Kuvendin e Kosovës, duke fajësuar Qeverinë Kurti për dështimet, shfaqen besimin se nëse vijnë në pushtet do ta reformojnë vendin duke nisur nga sistemi i drejtësisë.
Planet për Vettingun “e zvarritur”
Besnik Tahiri, që në Qeverinë Haradinaj ishte zëvendës i kreut të AAK-së, ka thënë se nuk janë kundër Vettingut në sistemin e drejtësisë, por që ta bëjnë atë, duhet marrë ‘yrrnek’ rekomandimet e Komisionit të Venecias- të kombinuara me qëllimet e tyre si parti politike.
“Ne kemi qenë më të zëshmit në trajtimin e Vettingut, por jo Vetting-u të bëhet në zyrat e partive politike, me këqyrë kush është i majtë e kush i djathtë, kush i bardhë e kush i zi. Sistemi i Vettingut duhet të bëhet bazuar në raportit të Komisionit të Venecias, që nuk është marr në ligjin në Kuvendin e Kosovës”- tha Tahiri në “DebatPërnime” përballë Jeta Xharrës, Kreshnik Gashit dhe Visar Prebrezës, debat ky që është i përditshëm për një muaj gjatë fushatës zgjedhore.
Tahiri tha se nuk mëtojnë që ta përdorin Vetingun si mekanizëm për të persekutuar njerëz që ne nuk kanë evidencë, por ajo çka do ta bëjnë është që mos të lejojnë ndikime politike. Në këndvështrimin e tij, nuk është aspak e logjikshme që Vettingu të bëhet me votën e deputetëve të partive politike në Kuvendin e Kosovës.
Në anën tjetër, Arton Demhasaj, i cili para se të kandidoj për herë të parë si deputet i kësaj partie ishte pjesë e shoqërisë civile, thotë se apriori si parti nuk janë kundër Vettingut, por nuk e shohin të nevojshme që të merren tash me këtë pjesë.
“Nëse i forcojmë mekanizmat e brendshëm, ndoshta kjo është e mjftueshme dhe ndoshta bëhet i panevojshëm Vettingu”- thotë ai.
Vettingu është një nga çështjet kryesore të përfolura në Kosovë që sa vite në fushën e drejtësisë. Ky është proces i rivlerësimit të figurës së prokurorëve dhe gjyqtarëve dhe ka për qëllim rritjen e tyre profesionale, luftimin e korrupsionit dhe ndikimin e krimit të organizuar, politikës apo elementëve të tjerë të paligjshëm në dhënien e drejtësisë.
Çka do të ndodhë me Blerim Isufajn?
Me një tematikë më rëndësi me të cilën u ballafaquan kandidatët për deputetë nga AAK-ja është çështja e Kryeprokurorit të Shtetit, Blerim Isufaj, çështje që pikërisht në këtë momentum ka bërë bujë të madhe duke marr si shkas zhvillimet e fundit që kanë të bëjnë me të dhe kryeministrin Albin Kurti.
Se çka do të bëjnë me Isufajn nëse vijnë në pushtet, Besnik Tahiri thotë se me këtë instancë të lartë e shtetit duhet të merret vetëm Këshilli Prokuorial i Kosovës, pasi sipas tij: “nuk është detyrë as Albin Kurtit, as e Vjosa Osmanit, as e Glauk Konjufcës, as e Ramush Haradinajt e as e askujt tjetër me kallzu cili është personi që e emëron Kryeprokurorin”.
Sipas tij, është e pakuptimtë që Kryeprokurori i Prokurorisë Speciale të sulmohet në vazhdimësi prej kryeministrit dhe ministres të Drejtësisë në foltore të Kuvendit, aty ku fjala e tyre është e mbrojtur ligjërisht.
“Ajo që është folë për sistemin e drejtësisë dhe kryeprokurorin Isufaj është e turpshme për një demokraci funksionale dhe për një shtet që kërkon llogari. Unë nuk e njoh Blerim Isufajn. Nuk e di kush është. A është i mirë a i keq, është sistemi që e përcakton. Por, deri tani çka është pa është që ai është shumë i guximshëm me adresu çështje”- tha Tahiri.
Për këtë temë, Arton Demhasaj, u shpreh shkurt që aq më shumë që flasin për sistemin, aq më shumë ky sistem do të jetë i ndikuar politikisht. Kështu që, sipas tij, rruga e tyre është që të flasin sa më pak për këto çështje.
“Ka ndodhë me shkelje kushtetuese që Presidentja e ka kthy mbrapa një vendim të Këshillit Prokurorial për me emëru Kryeprokuror Blerim Isufajn. Mendoj që është shkelje, dhe këto shkelje nën qeverisjen tonë nuk do të ndodhin”- tha ai.
Kryeministri Kurti në vazhdimësi ka pasur përplasje me Blerim Isufajn. Së fundmi, kishte deklaruar se nuk i është përgjigjur thirrjes së Prokurorisë Speciale për intervistim si dëshmitar në rastin e rezervave shtetërore, pasi sipas tij, qëllimi është që vetë ai të bëhet lajm ndërkombëtar duke hyrë në objektin e Prokurorisë. Për këtë kryeministri e akuzoi kryeprokurorin Isufaj, të cilin e quajti “regjisor” të asaj pamjeje që Kurti thotë se nuk pranon ta bëj.
Kurse, kryeprokurori Isufaj, duke mos dashur të japë përgjigje të drejtpërdrejtë rreth këtij pretendimi të kryeministrit Kurti, në një konferencë për media, më 30.12.2024, tha se “të gjithë janë të barabartë para ligjit” dhe se “nuk i interesojnë deklarimet e tilla”.
“Çkapja” e Këshillave
Në një vijë më këto tematika, tre deputetët e AAK-së, në planet e tyre për sistemin e drejtësisë, patën kryefjalë rregullimin e Këshillit Prokurorial dhe atij Prokurorial. Sipas tyre, për momentin vërehet një ‘kapje’ e këtyre dy Këshillave nga ndikimi politik, por se këto do t’i çkapin nëse zënë ulëse në Qeverinë e re.
“Te Këshilli Prokurorial, qëllimi i parë ka qenë me rritë numrin, pastaj qëllimi me ligjin e dytë ka qenë me zvogëlu numrin. Krejt kjo me të vetmin qëllim, jo me reformu- se ne jemi për me reformu, por për me hjek dikë që nuk i ka pëlqyer e me vendos dikë që i ka pëlqyer”- fajësoi Tahiri Qeverinë Kurti.
Kurse, në Këshillin Gjyqësor, Tahiri tha se i kanë dy tema të rëndësishme. E para, sipas tij, ka të bëj me një ves të keq të gjykatave të Kosovës që parashkruajnë lëndë dhe matjen e reformës në sistemin e gjyqësor. Sipas tij, e para lidhte me ngritjen e performancës së gjykatave në Kosovë; dhe e dyta lidhet drejtpërdrejtë me integritetin.
“Nuk ka evidencë të madhe që ka ndonjë lidhje diku mafioze, kriminale të sistemit të drejtësisë, por më shumë ka me mungesë integriteti, me performancë të dobët, dhe në disa momente me politizim dhe partizim”- shtoi ai.
Ndërsa, Emrije Bashota zotohet që përveç financave që do të shtohen, do të investojnë në shtimin e kuadrove brenda sistemit të drejtësisë, në mënyrë që në këtë formë të vihet një drejtësi më e shpejt në vend.
“Ka nevojë për kuadro të reja në mënyrë që proceset gjyqësore të jenë më të shpejta dhe drejtësia te qytetari të vjen në kohën e duhur”- tha ajo, duke shtuar se një problematikë e tillë ka pasoja zinxhirore.
Arton Demhasaj, thotë se pavarësinë financiare sistemit të drejtësisë do ia dhënë duke e larguar praktikën që Qeveria dhe Kuvendi të votojnë për buxhetin në sistemin e drejtësisë, po duke i dëgjuar kërkesat që i ka Këshilli Gjyqësor dhe ai Prokurorial.
“Ne kemi me investu shumë që performanca e gjyqtarëve dhe prokurorëve mos të mbes vetëm në numra, por të jetë një performancë që përpos numrave të matet edhe pjesa cilësore. Të matet për çdo vit, dhe jo matje me qenë vetëm sa aktakuza i ka ngritur një prokuror, apo sa raste i ka shqyrtuar një gjyqtar, por me qenë edhe një matje cilësore të aktakuzave dhe vendimeve që janë marrë”- tha ai.
“Kosova nuk ka nevojë për një SPAK”
Se a duhet që edhe Kosova ta ketë një Strukturë të Posaçme kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar (SPAK), sikurse në Shqipëri, që merret ekskluzivisht me këto dy çështje, deputetët e AAK-së besojnë që nuk ka nevojë, pasiqë sipas tyre ekziston Prokuroria Speciale vetëm se “kjo e fundit duhet të profilzohet më mirë”.
Arton Demhasaj, thotë se në momentin që investojnë në bazë ligjore, në aspektin financiar, por edhe me resurse njerëzore, Prokuroria Speciale vetvetiu është një lloj SPAK-u. Sipas tij, Specialja i ka këto kompetenca, veç duhet me mbështet në shumë aspekte që ta bëjë punën si në Shqipëri.
“Specialja mos me pas kompetenca me hetu gjithçka, por me qenë e profilizuar. Në momentin që profilizohet në krimin e organizuar, në korrupsion apo në krimet e luftës atëherë shndërrohet në institucion të profilizuar”- tha ai.
Kurse, Besnik Tahiri vlerëson se Shqipëria, SPAKU-n e ka themeluar jo për qef, por se e ka pasur parakusht themelor për më ecë përpara. Ai mendon që SPAK-u është mrekullia që i ka ndodhë Shqipërisë.
“Nëse i lexoni detyrat që i ka SPAK-u dhe i lexoni detyrat që i ka Prokuroria Speciale nuk dallojnë shumë. Ajo që ne dojmë është ta rrisim integritetin e gjykimit, guximin dhe njëkohësisht performancën”- tha ai, duke shtuar se nuk ka qenë kurrë parakusht për Kosovën themelimi i një instance siç është SPAK-u.
E nëse e fitojnë pushtetin, a do t’i shkarkojnë bordet e agjensive të pavarura që janë emëruar gjatë qeverisjes Kurti, Tahiri këtë e mohon. Ai thotë se kolektivisht nuk do të shkarkohen. Mirëpo, sipas tij, duhet të merret mësim “prej gabimeve tona që ne i kemi bërë të kaluarën”.
“Nuk ka logjikë në Bankën Qendrore të Kosovës me shku dikush në punë që u kanë kandidat për deputet”- tha ai.
Për Ligjin për Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Pajustifikueshme, Arton Demhasaj tha se ka qenë kundër, sepse sipas tij është byro që krijohet për ta hetuar pasurinë e kujtdoqoftë e që drejtorin e asaj byroje e zgjedh Kuvendi i Kosovës me një shumicë të thjeshtë.
“Nuk jemi me ja jep në dorë një mekanizëm politikës që ta zgjedh një drejtor. Aty, ajo edhe e komandon .. bëhet më shumë mekanizëm i shantazhit, sesa që bëhet mekanizëm i mirëfilltë që mundet me ndiku në zbardhjen e pasurisë së pajustifikueshme”, tha Demhasaj.
Ndryshe prej bashkëpartiakut të tij, Tahiri e sheh si shumë të nevojshme që të bëhet një hetim i thellë i secilit zyrtar publik që ka qenë në menaxhim, prej kryetarëve të komunave e ministrave, për të parë “kah e kanë fituar atë pasuri”.
“Ne jemi për, mirëpo ne jemi kundër që ai mekanizmëm me u kthy në instrument të një drejtori të emëruar në mënyrë që me e deligjitimuar moralisht e politikisht një instancë” – tha ai.
Më 11.09.2024, Qeveria e Kosovës ka miratuar ndryshimet në Ligjin për Byronë Shtetërore për Verifikimin dhe Konfiskimin e Pasurisë së Pajustifikueshme – pasi Gjykata Kushtetuese kishte gjetur se disa Nene të këtij Ligji nuk ishin në harmoni me Kushtetutën. Ky Ligj ishte dërguar në Kushtetuese nga Partia Demokratike e Kosovës, më 21.02.2023.
Treni i fundit
Një nga premtimet që e proklamojnë pothuajse krejt pariitë politike është zbardhja e krimeve të luftës. Mirëpo, vitet po shkojnë e treni po ecë. Kosova i ka edhe pesë vite në dispozicion që të bëjë një zgjidhje përfundimtare e t’i jap epilog kësaj çështje para se të vdesin dëshmitarët e luftës 1998/1999.
Të dhënat e “DebatPërnime” vënë në paj se tani për tani Kosova ka vetëm tre prokurorë për çështjen e krimeve të luftës dhe 40 policë që hetojnë.
Tahiri tha se nuk kanë program veçanërisht për këtë çështje.
“Për këtë pjesë të them të drejtën nuk e kemi trajtu dhe nuk e dimë për shkak së nuk kemi as evidencë. As nuk ka një raport të mirëfilltë publik që na ka ardhë, mirëpo secila pjesë e krimit do duhej të trajtohet, por ne për këtë nuk kemi program”- tha Tahiri.
Për masakrat dhe krimet e tjera të luftës dhe krimet kundër njerëzimit të kryera në Kosovë nga forcat serbe e jugosllave gjatë luftës së viteve 1998/1999 ishin gjykuar, e disa edhe dënuar, ish-udhëheqësit më të lartë politikë dhe ushtarakë të Jugosllavisë së mbetur e të Serbisë.
Ish-presidenti i Jugosllavisë, Sllobodan Millosheviq ishte akuzuar për “krime lufte dhe për krime kundër njerëzimit”, të kryera nga forcat serbe e jugosllave në Kosovë”. Millosheviq ishte akuzuar për “krime lufte dhe krime kundër njerëzimit të kryera edhe në luftërat në Bosnjë e Hercegovinë, si dhe në Kroaci”.
Pak për bujqësinë
Tre kandidatët për deputetë të kësaj partie folën shkurt edhe për prioritetet e tyre në fushën e bujqësisë. Në këndvështrimin e tyre, në mënyrë zinxhirore janë kapur në varg shumë probleme pikërisht për shkak se bujqësia nuk ka qenë prioritet për Qeverinë Kurti.
Me profesion ekonomiste, Emine Daci-Zejnullahu tha se ka fakte që 300 milionë eurot e Qeverisë të tanishme të investuara në këtë sektorin e bujqësisë nuk ka rezultuar me rritjen e GDP-së (Bruto Produkti Vendor).
“Sektori i bujqësisë në vitin 2019 ka kontribuar në 7.4 të GDP-së kurse tani nese e shkojmë në vitin 2023 e kemi të njëjtën kjo ka ardhur si pasojë një qasje joprofesionale” – tha ajo.
Kandidatja për deputete, u zotua se në sektorin e bujqësisë kryesisht do të fokusohen te fuqizimi ekonomik i ndërmarrjeve të vogla, femerëve të vegjël dhe atyre të mesëm.
Ndërsa, Tahiri tha se në fushën e bujqësisë e para dhe më kryesorja është rritja e subvencioneve për fermer, pasiqë sipas tij, armiku kryesor i Kosovës pas Serbisë është “dobësimi i ekonomisë, dobësimi i prodhimit dhe dobësimi i atyre që bëjnë punë në fushë”.
“Subvencionimi do të krijohet në mekanizmin jo të dhuratave për miqë e dashamirë, por subvencionimi do të kthehet në pika strategjike”- tha Tahiri, duke shtuar se nëse e marrin Qeverinë do t’i rrisim 20% më shumë subvencionet se që i ka pas kjo Qeveri.
Përvoja e Aleancës në pushtet
Në zgjedhjet e fundit të vitit 2021, AAK fitoi 7.07% të votave. Me këtë zuri 8 ulëse në Kuvendin e Kosovës.
Ramush Haradinaj, në vitin 2005 ishte për tre muaj kryeministër i Kosovës. Në atë kohë, ai dha dorëheqje pas 100 ditësh qeverisjeje, pasi u akuzua nga Tribunali i Hagës për krime lufte.
Kjo parti, e mori pushtetin edhe njëherë në vitin 2017, por kësaj radhe në koalicion me Partinë Demokratike të Kosovës dhe NISMA, i njohur si PAN. Qeveria Haradinaj e filloi mandatin më 09.19.2017 pas humbjes së Isa Mustafës dhe zgjati deri më 3 shkurt 2020 pas humbjes në zgjedhjet parlamentare të vitit 2019.
Qeveria Haradinaj ishte formuar gjatë një seance maratonike në Kuvendin e Kosovës, me 61 vota – minimumi që i duhet një qeverie për ta marrë besimin e deputetëve.
Votimi i ekzekutivit kosovar ishte mundësuar falë votave të deputetëve të subjektit politik nga radhët e komunitetit serb, Listës Serbe, e cila u largua më vonë nga Qeveria. Rrjedhimisht, kjo bëri qe koalicioni qeverisës që përbëhej nga PDK-AAK-NISMA, i njohur si PAN, të mos i ketë votat duhura për vendimmarrje në Kuvendin e Kosovës./Kallxo.