Instituti Kombëtar i Diabetit dhe Sëmundjeve Digjestive dhe Veshkave në SHBA, ka zhvilluar një model të ri të një pankreasi robotik që thuhet se rregullon ciklin e insulinës në mënyrë më efikase te diabetikët.
Shpresa për pacientët apo rreziku i një devijimi trans-humanist?
Njoftimi i zhvillimit të një proteze të re bionike padyshim që do të ngjall shpresa për shumë pacientë që vuajnë nga sëmundja e pankreasit. Organi qendror që rregullon insulinën dhe për rrjedhojë thithjen e sheqerit është i vështirë për t’u transplantuar (20% deri në 40% shkalla e refuzimit) dhe mund të preket nga sëmundje të shumta: diabeti (500 mijë raste të reja në vit), kanceri (500 mijë raste të reja në vit) dhe Pankreatiti akut(55 mijë raste të reja në vit), të cilat shpesh kërkojnë heqjen e organit. Pankreasi bionik, i zhvilluar nga Instituti Kombëtar i Diabetit dhe Sëmundjeve Digjestive dhe Veshkave, fillimisht synohet t’u shërbejë diabetikëve, por shumë përdorime të tjera për këtë lloj organi artificial janë të imagjinueshme.
Rritja e njeriut
Në sytë e shumicës së njerëzve, ky është një përparim mjekësor. Një përparim që i lejon njeriut të shkëputet më tej nga kufizimet e tij natyrore. Ashtu si Jürgen Habermas në “The Future of Human Nature. Towards liberal eugenics? (2001)”, teknologjitë e reja riprodhuese, si protezat organike, fillimisht shfaqen si një rritje e autonomisë personale. Por, çka nëse jemi në rrugën e gabuar? Po sikur të mendojmë se po bëjmë një gjë të mirë dhe duke e bërë këtë i hapim derën një të keqeje më të madhe?
Ky është mendimi i shumë mendimtarëve që shohin pas zhvillimit në rritje të protezave bionike një transhumanizëm që nuk kufizohet vetëm në zbutjen e disa sëmundjeve, por synon të krijojë njeriun nga e para dhe ta çlirojë atë nga kufizimet e tij. Trupi hibrid është një trup mendjemadhësie, e tepërt që i kapërcen të gjithë kufijtë natyrorë. Kjo u bë veçanërisht nga Günther Anders në “The Antiquatedness of Man(1956)” denoncoi “Në një mënyrë pioniere, [njeriu] i shtyn kufijtë e tij gjithnjë e më tej; gjithnjë e më shumë distancohet nga vetja; ai vazhdon të ‘tejkalojë’ veten e tij – dhe nëse nuk kapërcen në asnjë rajon të mbinatyrores, megjithatë, duke lënë pas kufizimet e lindura të natyrës së tij, ai kapërcen në jo-natyroren, në sferën e hibridit dhe artificiales [ …] Eksperimentet e ‘inxhinierisë njerëzore’ janë në të vërtetë ritet e fillimit të epokës së robotëve.”
Alien në trupin tuaj
Habermas ndan këtë kritikë për kthesën antropologjike që bioteknologjia megjithatë, ai është më i shqetësuar për trazirat personale, intime të shkaktuara nga epoka e protetikës: në trupin e protezës, rritja organike dhe prodhimi teknologjik bashkohen. Dhe produktiviteti i mendjes njerëzore është i ndarë nga subjektiviteti i jetuar dhe i përjetuar. Në bionizimin e tij, i cili e redukton trupin në një koleksion pjesësh të këmbyeshme, njeriu humbet marrëdhënien me veten si një trup që e përcakton atë. Ai nuk e përjeton më veten si një qenie e mishëruar, pasi trupi i tij është i jashtëm ndaj tij dhe i shfaqet si një objekt i thjeshtë. Për Habermasin është e nevojshme që njerëzit të jenë në shtëpi në trupat e tyre të gjallë. Për ta bërë këtë, ata duhet ta përjetojnë atë si pjesë të rritjes organike që fillon në lindje.
Kjo kritikë nuk është e pabazë. Megjithatë, mund të konsiderohet edhe e tepërt. Anders sigurisht që ka të drejtë kur e lexon inxhinierinë njerëzore si një projekt çlirimi nga kufizimet. Por ky emancipim nuk është i pafund. Ne mund të zëvendësojmë organe specifike si pankreasi, zemra, mëlçia, veshkat etj. Por ne nuk mundemi – dhe ka arsye të mirë për të besuar se nuk do ta zëvendësojmë të gjithë organizmin njerëzor me një dublikatë robotike. Indi nervor, truri, padyshim përbën një problem të madh, shumë më të madh se zëvendësimi i organeve, funksionet e të cilave shprehen në mënyrë të pastër mekanike ose fiziko-kimike.
Sa i përket kritikës së bërë nga Habermas, ajo injoron – duke supozuar një lidhje të subjektit me trupin e tij – atë që evokojnë projektet për organet bionike: momentet kur trupi është jofunksional dhe në modalitetin e tjetërsisë, nuk manifestohet identiteti. Proteza apo organi artificial lidh pikërisht këtë dështim të trupit dhe i mundëson atij të zgjas zhvillimin e tij në jetë. Jeta, e shënuar nga ndërprerje, kërcime dhe këputje, nuk është thjesht kapja pas vetes, e cila thyhet vetëm nga vdekja. Ka qenë gjithmonë i ndarë, si Jean-Luc Nancy pas transplantimit të zemrës së tij në L’Intrus (Galilee, 2000, 2010) thotë “Nëse zemra ime më dështon, sa larg ishte organi im’? Ishte edhe një organ? […] Mu bë i huaj, depërtoi nga devijimi: pothuajse nga refuzimi, në mos nga dëshpërimi. […] Zemra ime u bë e huaja: e huaj pikërisht sepse ishte në të. Çudia duhet të vijë vetëm nga jashtë, nëse fillimisht ka ardhur nga brenda.”
Kufijtë e rinj të vetvetes
Subjektiviteti formohet në këtë marrëdhënie me trupin, i cili luhatet midis tjetërsisë dhe identitetit. Ai ndryshon vazhdimisht ndërsa trupi ndryshon dhe rimodelohet. Marrëdhënia me veten nuk jepet paraprakisht. Ajo që është interesante në lidhje me idenë e kiborgut, nënvizon Donna Haraway, është se ajo kërkon hapjen e rrethit të ngurtë të vetvetes (Cyborg Manifesto, 1984). Asgjë nuk e ndalon krijimin e një lidhjeje intime midis subjektit dhe protezave të tij, si dhe në përgjithësi midis njeriut dhe mjeteve që ai përdor. Bertolt Meyer, psikolog, i lindur pa dorën e majtë, e thekson këtë “Kam një protezë bionike aq perfekte sa më lejon lëvizje të bukura. Unë kam krijuar një marrëdhënie shumë emocionale me këtë pjesë të trupit. Ashtu si dora ime e djathtë, është pjesë e identitetit tim dhe imazhit të trupit që kam për veten time.”
Çështja e vërtetë në zhvillimin e organeve artificiale është ndoshta ajo e barazisë: nga njëra anë, perspektiva e një zgjidhjeje bionike për disa aftësi të kufizuara, deformime dhe probleme kronike shëndetësore mund të shihet si një mënyrë për të zgjidhur një ndryshim natyror që gjithmonë përkthehet dhe konvertohet në një pabarazi në jetën shoqërore; nga ana tjetër, këto proteza mund të kontribuojnë edhe në krijimin e pabarazive të reja ose në acarimin e padrejtësive të vjetra. Ekziston rreziku që këto teknologji të kushtueshme të merren përsipër nga një elitë e krijuar biznesi, të paktën para se të bëhen të zakonshme. Bionizimi i trupit është pjesë e evolucionit të logjikës së “tregut të trupit” siç përshkruhet nga Celine Lafontaine. Kjo është, kryesisht kjo logjikë e cila duhet të monitorohet politikisht, shumë më tepër se sa kërkimet.