Astma është një sëmundje kronike afatgjatë e mushkërive, e ciila ndez dhe ngushton rrugët e ajrit. Kjo sëmundje zakonisht fillon në fëmijëri, por mund të prekë njerëzit e të gjitha moshave.
Rrugët e ajrit të njerëzve që kanë astmë janë veçanërisht të ndjeshëm ndaj gjërave që janë alergjikë, dhe janë gjithashtu të ndjeshëm ndaj substancave që mund të inhalohen përmes ajrit, transmeton “probleme.me”.
Simptomat e astmës
Simptomat e astmës fillojnë kur ngacmuesit shkaktojnë inflamacion (ënjtjen) dhe ngushtimin e rrugeve të ajrit. Muskujt rreth rrugëve të ajrit mund të pësojnë ngërç (kontraktohen shpejt). Kjo shkakton që rruget e ajrit të ngushtohet edhe më shumë. Kur rruget e ajrit janë të inflamuara prodhohet më shumë mukozë. Mukoza mbush rrugët e ajrit edhe mëtej duke e bllokuar qarkullimin e ajrit. Kur këto simptoma janë të rënda dhe nuk kontrollohen lehtë, quhet “sulm i astmës”.
Një “ndezje” apo sulm i astmës, ndodh kur mukoza e tepërt shkakton ënjtjen dhe tendosjen e kanaleve të ajrit. Sulmet e astmës mund të jenë të buta mesatare apo të ashpëra. Simptomat e një sulmi të astmës perfshijnë si në vijim:
- Kollitja. Kollitja nga astma zakonisht është më e keqe herët në mëngjes dhe natën. Kjo mund tju çojë në probleme me gjumin.
- Shtrëngim në gjoks. Ju mund të ndjeheni pa frymë dhe sikur diçka po shtrydh gjoksin tuaj.
- Zhurma. Një tingull i ngjirur, kërcitës, muzikor apo fishkëllues kur merrni frymë.
Shkaktarët e astmës
Shkencëtarët dhe studiuesit mendojnë se shkaqet gjenetike dhe mjedisore çojnë në astmë. Këto mund të përfshijnë:
- Një ose të dy prindërit kanë astmë.
- Një histori gjenetike e alergjive në familje.
- Ka infeksione të caktuara respiratore gjatë fëmijërisë.
- Kontaktet me alorgjen, apo infeksionet gjatë foshnjërisë apo fëmijerisë së hershme kur sistemi imunitar është ende duke u zhvilluar.
- Shumë gjëra mund të shkaktojnë ndezjen e astmës, duke përfshirë:
- Alergji
- Infeksionet virale (të tilla si të ftohtët) dhe infeksionet e sinusit
- Duhani
- Ndotësit e ajrit (si tymi i drunjëve)
- Ajëri i ftohtë
- Ushtrimet
- Parfumi ose tymi kimikë
- Thartirë e stomakut
Për disa njerëz, emocione të forta ose stresi mund të shkaktojnë një sulm astme.
Diagnostifikimi i astmës
Mjeku juaj do t’ju kërkojë për historinë tuaj mjekësore. Preferohet të mbahet një regjistëri simptomave të astmës dhe kur e sa shpesh ju ndodhin. Mjeku juaj gjithashtu duhet të dijë se çfarë mund te shkaktojë dhe përkeqesojë simptomat tuaja.
Pacienti do të kryejë një analizë fizike, mjekët do të dëgjojnë frymëmarrjen tuaj dhe do të shikojnë shenja të alergjive dhe astmës. Kjo mund të përfshijë vështirësi në frymëmarrje, kanale të enjtura të hundës dhe alergji në lëkurë .
Mjekët do të kryejnë një test spirometri dhe pacienti do të merr frymë në një makinë të quajtur spirometër për të parë se sa mirë funksionojnë mushkëritë tuaja. Spirometri regjistron sasinë e ajrit dhe sa shpejt ju merrni frymë brenda dhe jashtë. Mjeku juaj mund të ketë nevojë të kryejë teste të tjera, si:
- Testet për të përjashtuar kushtet e tjera me simptoma të ngjashme me astmën. Këto mund të përfshijnë apnea e gjumit ose sëmundje të refluksit.
- Radiografi me gjoks ose EKG (elektrokardiogramë) për të siguruar që nuk ka asgjë tjetër në mushkëritë tuaja (një sëmundje apo objekt i huaj) që po shkakton simptomat.
Trajtimi i astmës
Mjeku juaj do të punojë me ju për të krijuar një plan veprimi për të kontrolluar astmën tuaj, plani do të përfshijë njohjen e simptomave tuaja dhe shmangien e shkakut të astmës tuaj. Ajo do të japë udhëzime për marrjen e ilaçeve siç duhet, ndërsa plani juaj do t’ju ndihmojë të përcillni nivelin dhe kontrollin tuaj dhe të dini kur të kërkoni nevoje urgjente.
Mjeku juaj mund të ju thotë të përdorni një matës të pikës më të lartë të rrjedhjes për të përcjellur simptomat tuaja. Një matës i kulmit të rrjedhjes është një instrument që mbahet në dorë, i cili matë pikën më të lartë të rrjedhjes gjatë frymënxjerrjes. Kjo është se sa shpejtë mund të nxjerrni ajrin jashtë mushkërive. Matja e pikes më të lartë të rrjedhjes mund të ndhmojë për të treguar se a po përkeqësohet astma juaj.
Barnat e astmës ndahen në dy grupe: barnat kontrolluese (për të parandaluar sulmet) dhe shpëtimin e ilaçeve (për të trajtuar sulmet). Mjeku juaj do t’ju flasë për këto barna dhe çfarë duhet të bëni nëse keni një sulm të astmës. Pyesni mjekun tuaj për udhëzime me shkrim se si të merrni ilaçet tuaja. Më poshtë janë shembuj të barnave që përdoren më së shpeshti nga njerëzit që kanë astmë:
- Ilaçet kontrolluese
- Kortikosteroidet e inhaluara
- Inhalatorë të kombinuar
- Modifikuesit e leukotrieneve