Trupat ruse po pushtojnë uzinën e përhapur të Zaporizhzhia pranë lumit Dnieper në Ukrainën jugore.
Është centrali bërthamor më i madh në Evropë. Stafi ukrainas është ende duke e operuar atë, por Rusia ka dërguar ekspertët e saj bërthamorë për të monitoruar punën e tyre.
Zëvendëskryeministri i Rusisë, Marat Khusnullin është zotuar se do t’ia shesë pushtetin Ukrainës.
Khusnullin ka thënë se Rusia do të integronte centralin Zaporizhzhia me sistemin energjetik të Rusisë, nëse Kievi do të refuzonte të paguante për energjinë elektrike të centralit, raporton BBC.
Duke vizituar Ukrainën jugore të pushtuar nga Rusia të mërkurën, ai tha “nëse sistemi energjetik ukrainas është gati të marrë [energjinë elektrike] dhe të paguajë për të, atëherë ne do të punojmë, por nëse jo – atëherë termocentrali do të funksionojë për Rusinë”.
Megjithatë, një zëdhënës i agjencisë shtetërore bërthamore të Ukrainës, Energoatom, Leonid Oliynyk tha se do të duheshin vite për të lidhur centralin me Rusinë.
“Uzina funksionon vetëm në rrjetin energjetik të Ukrainës”, tha Oliynyk për BBC.
“Rusët mund të ndërtojnë një linjë elektrike teorikisht, por do të duhet një kohë e gjatë, si ura e tyre e Krimesë – disa vjet,” tha ai, duke iu referuar urës që lidh Krimenë, të cilën Rusia e aneksoi në vitin 2014, me territorin rus.
“Tani termocentrali po punon në një nivel minimal, por Kievi mbetet në krye, të gjitha linjat e energjisë kontrollohen nga Ukraina. Deklarata ruse është mendim i dëshiruar,” shtoi Oliynik.
Normalisht, termocentrali gjeneron më shumë se gjysmën e energjisë bërthamore të Ukrainës dhe 20% të furnizimit total me energji elektrike të vendit. Por tani, vetëm dy nga gjashtë reaktorët e saj janë duke funksionuar.
Forcat ukrainase ende kontrollojnë qytetin e Zaporizhzhia, në bregun e kundërt të Dnieper. Termocentrali bërthamor është në Enerhodar, një qytet me afro 53,000 banorë, i ndërtuar në kohën sovjetike për të strehuar punëtorët bërthamorë.
Ka pasur disa tubime proteste në Enerhodar kundër pushtimit rus, të shpërbëra dhunshëm nga forcat ruse të sigurisë, me gaz lotsjellës dhe granata trullosëse.
Gjatë vizitës së tij zoti Khusnullin tha “Unë mendoj se e ardhmja e këtij rajoni është të punojë në familjen tonë miqësore ruse”.
Më 3 mars, forcat ruse granatuan uzinën e Zaporizhzhia, dhe më vonë morën kontrollin e saj. Ndërtesat rreth një prej reaktorëve të saj u dëmtuan, sipas Energoatom.
Mbikëqyrësi bërthamor i OKB-së, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA), tha se nivelet e rrezatimit dhe siguria e reaktorit nuk u prekën.
Udhëheqësit botërorë dënuan Rusinë për sulmin dhe presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky akuzoi Rusinë për “terror bërthamor”.
IAEA thotë se situata në termocentral tani mbetet “e brishtë” dhe “e paqëndrueshme”, pasi trupat ruse mbajnë stafin nën mbikëqyrje të rreptë, së bashku me një ekip ekspertësh nga Rosatom – agjencia shtetërore bërthamore e Rusisë. IAEA thotë se po përpiqet të negociojë një vizitë inspektimi në vend.
Oliynyk tha se “stafi ndihet keq, sepse ka shumë presion teknik mbi ta, rusët po sillen si pushtues”. Ai tha se Rusia mbante rreth 500 trupa dhe 50 automjete të blinduara në vend. “Ata po kontrollojnë dokumentet, nuk i lënë njerëzit të flasin lirshëm dhe të ndërpresin takimet në Enerhodar.”
Ai këmbënguli se Ukraina “do të çlirojë të gjithë territorin – nuk ka marrëveshje me pushtuesit”.
Pushtimi i përkohshëm i Çernobilit nga Rusia në Ukrainën veriore – vendi i fatkeqësisë më të madhe bërthamore në botë në vitin 1986 – alarmoi gjithashtu liderët botërorë.
Niveli i rrezatimit në impiantin e çmontuar raportohet të jetë i qëndrueshëm dhe brenda kufijve të sigurt, por ka pika të nxehta në vendet afër ku ushtarët rusë hapën llogore.
Ka pasur disa zjarre pyjore në zonën e përjashtuar rreth uzinës – duke mos e kërcënuar drejtpërdrejt atë, tha zoti Oliynyk. Por ai shtoi: “zjarrfikësit nuk mund të shkojnë atje pasi u vendosën kaq shumë mina, është shumë e rrezikshme”.
Pas aneksimit të Krimesë nga Rusia në vitin 2014 dhe pjesëve të rajonit të Donbasit, tha ai, Ukraina grumbulloi karburant bërthamor, kështu që tani ka mjaftueshëm për të zgjatur dy vjet.
Ukraina tani ka një marrëveshje me kompaninë amerikane të energjisë Westinghouse për të ofruar karburant bërthamor, me synimin për të zëvendësuar 40% të karburantit bërthamor që Kievi ende merr nga Moska, transmeton PortaliD.