Lindja e Mesme mund të jetë në prag të një zjarri rajonal. Kjo është në kontrast me atmosferën e vetëm disa javëve më parë, kur administrata e Biden po punonte për nënshkrimin e një marrëveshjeje midis Arabisë Saudite dhe Izraelit përmes së cilës shpresonte se do të stabilizonte një rajon të trazuar prej kohësh nga lufta dhe sektarizmi.
Tani, pas sulmit të Hamasit më 7 tetor, Izraeli duket se po përgatitet të pushtojë Gazën. Forcat izraelite dhe grupi militant Hezbollah i mbështetur nga Irani po qëllojnë kundër njëri-tjetrit në kufirin me Libanin. Shtetet e Bashkuara kanë zhvendosur dy grupe sulmuese transportuese në Mesdheun lindor dhe të enjten një luftanije e Marinës rrëzoi raketa dhe drone nga Jemeni që ushtria thotë se mund të ishin drejtuar drejt Izraelit. Në shenjë se Pentagoni pret sulme të ngjashme në ditët në vijim, të shtunën ushtria amerikane tha se do të rriste aftësinë e saj të mbrojtjes raketore në rajon për të ndihmuar në mbrojtjen e forcave amerikane.
Në qendër të këtyre tensioneve në rritje është Irani, i cili prej vitesh është përfshirë në një luftë në hije me rivalin e tij kryesor rajonal, Izraelin. Më 10 tetor, udhëheqësi suprem i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei, mirëpriti sulmin terrorist vdekjeprurës nga Hamasi, i cili është pjesë e një rrjeti të lirë të grupeve të armatosura joshtetërore që Irani përdor për të forcuar ndikimin e tij në rajon.
Teherani ka mohuar çdo përfshirje në sulm dhe zyrtarët izraelitë dhe amerikanë pranojnë se nuk ka asnjë “provë të drejtpërdrejtë” që vërteton të kundërtën. Por ndërsa Irani tërbohet për viktimat gjithnjë në rritje në Gaza dhe për atë që ai e percepton si ndërhyrje të Amerikës, frika po rritet se kjo luftë e përsëritur, e zhvilluar përmes Hamasit në jug dhe Hezbollahut në veri, do të shpërthejë në një konflikt të qëndrueshëm, potencialisht edhe duke u zvarritur në Shtetet e Bashkuara.
Irani mund të mos ketë urdhëruar sulmin e Hamasit, por zyrtarët qeveritarë në Uashington besojnë se Teherani mban përgjegjësinë për t’i mundësuar Hamasit të fitojë aftësinë dhe ekspertizën ushtarake për të kryer sulmin kompleks që ka vrarë të paktën 1400 izraelitë dhe ka kapur rreth 200 pengje. Ditë pas sulmit, Uashingtoni dhe Doha, Katar, njoftuan se Teheranit do t’i mohohet qasja në 6 miliardë dollarë që ishin shkrirë së fundmi si rezultat i një shkëmbimi të të burgosurve midis Shteteve të Bashkuara dhe Iranit.
Çdo vit, Irani shpenzon qindra miliona dollarë për të përmirësuar efektivitetin luftarak të Hezbollahut, Hamasit dhe grupeve të tjera militante në rajon. Me këtë financim, grupet, të cilat Teherani i ka mbështetur për dekada si pjesë e “boshtit të tij të rezistencës“, kanë zhvilluar një gamë të gjerë aftësish, duke filluar nga sistemet ajrore pa pilot e deri te arsenalet e raketave balistike të nivelit të lartë.
Trajnimi dhe pajisja e terroristëve, kryengritësve është një element thelbësor i politikës së jashtme dhe të sigurisë të Iranit në Lindjen e Mesme. Në pararojë të kësaj përpjekjeje është Korpusi i Gardës Revolucionare Islamike-Forca Quds, një njësi elitare përgjegjëse për kryerjen e aktiviteteve të fshehta, duke përfshirë sponsorizimin e grupeve si Hamasi.
Trajnerët dhe këshilltarët e IRGC-QF ofrojnë udhëzime praktike për militantët se si të planifikojnë prita, të përmirësojnë sigurinë operacionale dhe të fitojnë aftësi me teknologjitë në zhvillim dhe sistemet e fundit të armëve. Suksesi i këtij trajnimi ishte i dukshëm në mënyrën se si Hamasi përdori dronët për të rrëzuar kullat celulare të komunikimit dhe vëzhgimit të Forcave të Mbrojtjes të Izraelit përgjatë kufirit me Gazën në sulmin e tij të fundit.
Irani përdor forcat “proxy” për të çuar përpara objektivat e tij të sigurisë kombëtare: duke i shtyrë kundërshtarët si Shtetet e Bashkuara, të cilat kanë më shumë se 30,000 trupa të stacionuara nëpër objekte të ndryshme në Lindjen e Mesme, jashtë rajonit dhe duke zgjeruar sferën e tij të ndikimit pa gjeneruar një përgjigje të drejtpërdrejtë ushtarake nga rivalët.
Forcat proxy lejojnë Teheranin të përzihet në konfliktet e vazhdueshme në sfond, duke ruajtur një shtresë të hollë mohimi dhe duke shmangur tërheqjen në një konfrontim të drejtpërdrejtë ushtarak me armiqtë superiorë ushtarakisht – domethënë, Izraelin dhe Shtetet e Bashkuara. Ai gjithashtu i jep Teheranit levë, ndërsa grupet e tij përfaqësuese zhvillojnë krahë politikë, duke ndihmuar Iranin të luajë rolin kryesor në politikat lokale dhe kombëtare në Irak, Liban, Jemen dhe gjetkë.
Këto taktika të luftës me përfaqësues kanë qenë një sukses. Hamasi dhe Hezbollahu kanë shkaktuar dëme serioze në Izrael pa e kthyer luftën në shtëpi në Iran dhe i kanë dërguar një mesazh të qartë Jerusalemit se Teherani, nëse dëshiron, është në gjendje të zhvillojë një fushatë të luftës asimetrike që kombinon aftësitë ushtarake konvencionale dhe jokonvencionale.
Por kjo paradigmë mund të jetë gati për të ndryshuar.
Shumë vëzhgues prej kohësh të Lindjes së Mesme besojnë se forca shtytëse pas sulmit të Hamasit ishte një imperativ gjithëpërfshirës – si nga udhëheqja e Hamasit ashtu edhe nga Teherani – për të prishur momentin e marrëveshjes së normalizimit midis Izraelit dhe armikut tjetër afatgjatë të Iranit në rajon, Arabisë Saudite. Dhe mund të ketë funksionuar. Imazhet e vdekjes dhe shkatërrimit që dalin nga Gaza dhe numri në rritje i të vdekurve të civilëve palestinezë në fund të fundit mund të rezultojë të jetë tepër i madh për Arabinë Saudite për t’i injoruar. Për momentin, çdo bisedë normalizimi midis Arabisë Saudite dhe Izraelit është anuluar.
Por Teherani ka shkuar shumë më tej sesa ndërprerja e bisedimeve. Komandanti i IRGC-QF, gjenerali Ismail Qaani, duket se po koordinon më nga afër forcat e ndryshme përfaqësuese të Iranit, madje thuhet se organizon takime të rregullta që nga gushti midis krerëve të Hezbollahut, Hamasit dhe Xhihadit Islamik Palestinez, një grup tjetër militant që është aktiv në Gaza. Prandaj, luftimet që nga 7 tetori nuk janë kufizuar në Gaza. Izraeli ka nisur sulmet në Liban në përgjigje të raketave të Hezbollahut që janë hedhur në territorin e tij. Shkëmbimi deri më tani ka ndjekur një model afatgjatë të raprezaljeve kokë më kokë. Megjithatë, Izraeli, i shqetësuar se luftëtarët e Hezbollahut mund të përgatiten për të rritur sulmet dhe për të nisur një ofensivë të vazhdueshme në përgjigje të një pushtimi tokësor izraelit të Gazës, ka njoftuar evakuimin e më shumë se dy duzina komuniteteve përgjatë kufirit të tij me Libanin, duke përfshirë një qytet të vogël prej rreth 20,000 banorësh.
Ndërsa konflikti intensifikohet, ka shqetësime në rritje se Izraeli mund të shkojë drejt një konfrontimi më të drejtpërdrejtë me Iranin. Ushtria amerikane e vendosur në rajon është përballur gjithashtu me kërcënime nga grupet e mbështetura nga Irani ditët e fundit. Më 17 tetor, pasi dhjetëra palestinezë u vranë në një bombë në spital, Ajatollah Khamenei akuzoi Shtetet e Bashkuara për nxitjen e kaosit që po kërcënon të përfshijë rajonin, duke marrë në X, faqen e mediave sociale të njohur më parë si Twitter: “Zionist Politika e regjimit po rregullohet nga amerikanët”, tha ai.
“SHBA është përgjegjëse për krimet e fundit”.
Ndërsa administrata Biden dha prova, bazuar në inteligjencën që ka parë , se sulmi në spital ishte një raketë e gabuar e Xhihadit Islamik Palestinez, fitili është ndezur tashmë, me protesta që vazhdojnë në të gjithë rajonin. Protestuesit u përpoqën të sulmonin ambasadën izraelite në Aman, Jordani dhe demonstruesit e dhunshëm shënjestruan konsullatën izraelite në Stamboll.
Nëse Hezbollahu vendos të përfitojë nga forcat e tepërta të mbrojtjes izraelite dhe të hapë zyrtarisht një front të dytë në kufirin verior të Izraelit, situata mund të përshkallëzohet – dhe të përkeqësohet – shpejt. Edhe llogaritja më e vogël e gabuar nga Irani ose një nga përfaqësuesit e tij mund të rezultojë në një përgjigje dramatike nga izraelitët, potencialisht duke tërhequr Shtetet e Bashkuara dhe duke vendosur terrenin për një konflikt të ashpër rajonal.