Ndërkohë Greqia nuk ka përmbushur ende anën e saj të marrëveshjes me tre protokolle që janë pjesë e Marrëveshjes së Prespës të pa miratuar ende në parlamentin e saj.
Është për të ardhur keq që në të gjitha deklaratat që kritikojnë presidenten e re, nuk u përmendën vonesat e Greqisë në përmbushjen e detyrimeve të saj.
Ky është një shembull tjetër fatkeq i standardeve të dyfishta nga ana e BE-së dhe shteteve të saj anëtare, të cilët me lehtësi harrojnë se ishte vetoja e Francës në 2019 ajo që pengoi hapjen formale të negociatave të anëtarësimit me BE-në atë vit, pavarësisht angazhimit të përfshirë në Marrëveshjen e Prespës.
Për t’i bërë gjërat edhe më keq, Bullgaria pasoi në vitin 2020 duke vendosur veton e saj për hapjen e negociatave të pranimit me Maqedoninë e Veriut për arsye që nuk kanë të bëjnë fare me kriteret e Kopenhagës dhe më shumë që kanë të bëjnë me politikën e brendshme bullgare.
Që ky pozicion bullgar u miratua më pas nga BE-ja krijoi precedentin më të keq në politikën e jashtme të BE-së drejt fqinjësisë më të afërt.
Rezultati i këtij precedenti fatkeq është se përpara se të fillojnë negociatat e pranimit, kushtetuta e Maqedonisë së Veriut do të duhet të ndryshohet për të përfshirë një referencë për ekzistencën e një pakice bullgare në vend.
Ndonëse kjo në vetvete nuk duhet të përbëjë pengesë të madhe, është mënyra e vendosjes së këtij kushti pa asnjë reciprocitet nga ana bullgare ajo që po shkakton përçarje në shoqërinë maqedonase.
Si minimum, Bullgaria duhet, në këmbim, të pranojë të zbatojë vendimet e shumta të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut në Strasburg, duke i bërë thirrje Bullgarisë të njohë ekzistencën e një pakice maqedonase në Bullgari.
Këto kërkesa bullgare po përkeqësojnë gjithashtu tensionet ndëretnike. Komuniteti etnik shqiptar në Maqedoninë e Veriut, që përfaqëson mbi 25 për qind të popullsisë sipas regjistrimit të vitit 2021, është i kënaqur të pranojë kërkesat bullgare pasi ato nuk cenojnë identitetin shqiptar.
Por komuniteti maqedonas me shumicë etnike ndihet i mërzitur që edhe një herë identiteti, gjuha dhe historia e tij po minohen këtë herë nga Bullgaria dhe me pranimin e BE-së.
Gabime të vjetra apo ndryshime pozitive?
Është e pamohueshme që kërkesat e njëpasnjëshme të vendosura ndaj Maqedonisë së Veriut nga BE-ja dhe shtetet e saj anëtare gjatë viteve të fundit kanë dëmtuar më shumë kredibilitetin e BE-së në politikat e saj të zgjerimit se në çdo kohë tjetër që nga zgjerimi i fundit i madh i BE-së në 2004.
Ajo tregon se si BE-ja dhe vendet e saj anëtare nuk arrijnë të kuptojnë dhe vazhdojnë të nënvlerësojnë kompleksitetin e rajonit të Ballkanit Perëndimor, historinë e tij të ndërlikuar dhe ndarjet e rrënjosura thellë shoqërore, ku pajtimi pas konflikteve të viteve 1990 mbetet një ëndërr e largët.
Në vend që të promovojë politika që nxisin harmoninë ndëretnike, ajo po mbështet propozime që, në rastin bullgaro-maqedonas, nxisin tensionet ndëretnike.
Thënë kështu, pala maqedonase nuk është e pafajshme. Qeveria e ardhshme, e udhëhequr nga partia VMRO-DPMNE, bart një bagazh të rëndë provokimesh me riemërtimin e aeroporteve dhe autostradave si dhe keqpërdorimin e pushtetit dhe korrupsionin gjatë kohës kur partia ishte në pushtet nga viti 2006-2016 në qeverinë e udhëhequr nga Nikola Gruevski, tani një kriminel i dënuar që jeton në Budapest nën mbrojtjen e mikut të tij kryeministrit hungarez, Viktor Orban.
Kryeministri i ardhshëm i Maqedonisë së Veriut, Hristijan Mickovski, ka premtuar se do të çrrënjosë korrupsionin e shfrenuar të qeverisë së koalicionit të udhëhequr nga socialdemokratët, që mori pushtetin në vitin 2017, por që u largua nga detyra në zgjedhjet e këtij muaji, me rezultatet më të këqija të anketave të partisë që nga pavarësia.
Ai ka premtuar gjithashtu se nuk do të ketë riemërim të autostradave apo ndërtim monumentesh që konsiderohen provokuese nga Greqia.
Megjithatë, ai do të duhet të tregojë me veprimet e tij se kushtet e Marrëveshjes së Prespës do të zbatohen plotësisht nga qeveria e tij dhe kështu të shmangë dhënien e ndonjë justifikimi qeverisë greke për të mos përmbushur angazhimet e vetë Athinës sipas marrëveshjes.
Dhe ndërsa korniza negociuese e vendosur nga BE-ja që mundëson nisjen e negociatave të anëtarësimit do të jetë një pilulë e hidhur për t’u gëlltitur, sa më shpejt ta kapërcejë këtë, aq më mirë do të jetë në gjendje të refuzojë çdo kërkesë të re të mundshme të hedhur nga Bullgaria.
Koha do të tregojë nëse kjo qeveri e re thjesht do të shënojë kohën dhe do të përsërisë gabimet e së kaluarës apo do të paralajmërojë një ndryshim të vërtetë për mirë. Qytetarët maqedonas janë të ngopur me politikanët e tyre dhe janë të dëshpëruar për ndryshim.
Ndërkohë, presidentja e re pa dyshim do të vazhdojë të përdorë fjalën “M” në fjalimin e saj të përditshëm. Një profesoreshë e njohur e së drejtës kushtetuese dhe avokate e përjetshme për të drejtat e grave dhe barazinë gjinore, Siljanovska-Davkova është një oratore e aftë me njohuri të gjera të letërsisë maqedonase dhe e njohur për përfshirjen e referencave poetike në fjalimet e saj.
Pse duhet të përdorë emrin e plotë kushtetues sa herë që hap gojën për të folur? Sa liderë politikë përdorin titullin e plotë të vendit të tyre kur mbajnë fjalime (Amerika – Shtetet e Bashkuara të Amerikës ? Britania – Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës së Veriut…?).
Edhe pse betimi zyrtar, të cilin presidenti i ri nënshkroi, i referohej emrit zyrtar kushtetues, qeveria greke pretendon se përdorimi i emrit kushtetues në komunikimin formal por jo në daljet publike është i papranueshëm.
Nëse ndjekim atë logjikë strikte, pse nuk protestohet çdo herë që një lider politik nga cilido vend i referohet vendit si “Greqi”, në vend që të përdorë emrin e saj kushtetues “Republika Helenike e Greqisë”?
Testi kyç për Siljanova-Davkovën do të jetë të tregojë se ajo jo vetëm që do të performojë si një aktore e pavarur, e lirë nga çdo ndikim partiak, por me veprimet dhe fjalët e saj do të bashkojë të gjithë vendin, duke përfshirë të gjitha komunitetet etnike, në promovimin e sundimi i ligjit, respektimi i plotë i detyrimeve ndërkombëtare të vendit dhe të gjitha reformat e nevojshme për anëtarësimin në BE.