Mozambiku është në rrezik përpara një vendimi që pritet të hënën për të përcaktuar rezultatet përfundimtare të zgjedhjeve të diskutueshme të tetorit, pasi akuzat për manipulim shkaktuan protesta javësh, në të cilat forcat e sigurisë kanë vrarë dhjetëra njerëz.
Kandidati presidencial i opozitës, Venâncio Mondlane ka kërcënuar “kaos” nëse këshilli kushtetues konfirmon rezultatet fillestare të zgjedhjeve, të cilat i dhanë kandidatit të partisë në pushtet, Daniel Chapo, 70.7% të votave dhe Mondlane 20.3%.
Partia Podemos, e cila është aleate me Mondlane, tha se duhet të kishte 138 nga 250 vende në parlament, në vend të 31 që komisioni zgjedhor tha se kishte fituar.
Peshkopët katolikë të Mozambikut pretenduan se kishte pasur mbushje votash, ndërsa vëzhguesit e zgjedhjeve të BE-së vunë re “parregullsi gjatë numërimit dhe ndryshim të pajustifikuar të rezultateve të zgjedhjeve”.
Mondlane ka thënë vazhdimisht se ai fitoi dhe u ka kërkuar mbështetësve të tij të dalin në rrugë. Kjo e ka sjellë ekonominë në teh, duke përfshirë mbylljen e kufirit dhe ndërprerjen e tregtisë me Afrikën e Jugut.
Forcat e sigurisë kanë goditur në përgjigje, duke vrarë të paktën 130 njerëz dhe duke plagosur qindra të tjerë, sipas Human Rights Watch. Mediat lokale raportuan se forcat e sigurisë qëlluan për vdekje dy vajtues më 14 dhjetor në një funeral për një bloger të njohur si Mano Shottas, i cili ishte vrarë ndërsa transmetonte drejtpërdrejt një protestë dy ditë më parë.
Kohët e fundit, disa protestues janë bërë të dhunshëm, me zyrat e partisë në pushtet, Frelimo, të djegura dhe një statujë të ish-ministrit të mbrojtjes Alberto Chipande, i cili vlerësohet se ka qëlluar i pari në luftën për pavarësi të Mozambikut, është rrëzuar.
“Të hënën i gjithë vendi duhet të ndalojë,” tha Mondlane të premten në një nga transmetimet e tij të rregullta, të cilat ai e ka transmetuar në Facebook nga një vend i panjohur jashtë vendit, ku ai pretendon se ka ikur për të shmangur vrasjen.
Mondlane bëri thirrje për lutje në vendin e Afrikës juglindore të dielën. “Po japim mundësinë të lutemi për gjyqtarët e këshillit kushtetues, të lutemi për [kryetaren e tij] Dr. Lúcia Ribeiro, që të hënën prej saj të dalë drejtësia, e vërteta zgjedhore të mos dalë si gënjeshtër. ” tha ai.
Presidenti në largim i Mozambikut, Filipe Nyusi, hodhi poshtë pretendimin e Mondlane se ai po planifikonte të qëndronte në pushtet, duke thënë në një transmetim të enjten në mbrëmje se ai do të largohej nga detyra në janar siç ishte planifikuar.
Ai gjithashtu kritikoi në mënyrë implicite Mondlane, duke thënë: “Na shqetëson që procesi i zgjedhjes së liderëve tanë u shndërrua në një pretekst për të nxitur dhe përkeqësuar tensionet sociale dhe aktet e dhunshme”.
Zenaida Machado, një studiuese në Human Rights Watch, tha se administrata në pushtet kishte “vendosur ta cilësonte të gjithë lëvizjen e protestës si të dhunshme për të justifikuar përdorimin e saj të forcës së tepruar”.
“Fakti që disa njerëz brenda një proteste janë bërë të dhunshëm nuk i etiketon të gjitha protestat të dhunshme,” tha ajo.
Ndërsa shumica e analistëve besojnë se kishte një nivel të manipulimit, disa thanë se ishte e paqartë nëse Mondlane kishte fituar.
“Një shumicë 70% për Frelimo ishte një surprizë masive për të gjithë,” tha Alex Vines, i cili ishte pjesë e një grupi vëzhguesish zgjedhore nga Commonwealth. “Por as … nuk mund të thuash se Venâncio Mondlane fitoi. Ne thjesht nuk e dimë.
“Vota e [partisë opozitare] Renamo u rrëzua në zemrat e Renamos,” tha Vines, kreu i programit të Afrikës në qendrën e mendimit Chatham House. “Frelimo përfitoi nga kjo. Ishte në zonat urbane që Podemos dhe veçanërisht Venâncio përparuan, gjë që nuk mjafton domosdoshmërisht për të marrë një shumicë.”
Katër nga shtatë gjyqtarët e këshillit kushtetues u emëruan nga parlamentarët e Frelimo, ndërsa kryetari u emërua nga Nyusi.
Adriano Nuvunga, drejtori i Qendrës për Demokraci dhe të Drejtat e Njeriut, një organizatë jofitimprurëse mozambike, tha: “Gjithçka do të varet nga ajo që ata thonë në njoftim – nëse ata do të konfirmojnë rezultatet aktuale me ndryshime të vogla apo nëse do të ketë një ndryshim, i cili është joreal. Ne po përgatitemi për ndikim.”