Të gjithë artdashësit dhe të pasionuarit pas kinemasë dhe filmit, ndjejnë keqardhje që regjisori Stanly Kubrick, bëri vetëm 13 filma në karrierën e tij si regjisor.
Njëri nga filmat e tij “Full Metal Jacket”, bën 35 vjet më 26 qershor të këtij viti, nga lansimin i tij.
Ky film është i zhanrit të luftës, tek i cili zhanër, Kubrick nuk mund të mos i kthehej.
Magjepsja e Kubrick me luftën në fakt daton që në daljen e tij si regjisor “Fear and Desire” i vitit 1953, të cilën ai e bëri kur ishte vetëm 24-vjeçar.
Gjatë një mosmarrëveshjeje të panjohur, “Fear and Desire” sillet rreth katër ushtarëve, të cilët përplasen pas linjave të armikut dhe disi duhet të gjejnë rrugën e tyre për t’u kthyer në bazë. Edhe pse më vonë, ai do ta mohonte atë si “një ushtrim filmi amator i tmerrshëm”, shkruan Gregory Wakwman për BBC.
Peter Kuznick, profesor i historisë dhe drejtor i Institutit të Studimeve Bërthamore në Universitetin Amerikan në Uashington, DC, beson se Kubrick e kuptoi çmendurinë e luftës moderne.
“Kubrick e kuptoi, në një nivel shumë të thellë, çmendurinë e luftës moderne”, ka thënë Peter Kuznick.
Kjo ishte e qartë në filmin e tij të ardhshëm luftarak, “Path of Glory” (1957), i cili tregon historinë e vërtetë të tre ushtarëve francezë të vrarë për frikacakë, pasi i mbijetuan një sulmi vetëvrasës.
Gjersa “Dr Strangelove” (1964) dhe më në fund “Full Metal Jacket” (1987) do të pasonin, interesi i Kubrick për të përdorur kinemanë për të shqyrtuar ndikimin psikologjik, fizik dhe emocional të luftës nuk ishte i kufizuar vetëm në filmat që ai bëri në të vërtetë.
Nathan Abrams, një profesor filmi në Universitetin Bangor thotë “Unë mendoj se ju merrni një ide më të qartë të interesit të Kubrick në luftë nga tërësia e asaj që ai u përpoq të bënte.”
Gjithashtu ai thekson se Kubrick kaloi vite duke u përpjekur për të bërë filma mbi Julius Cezarin, Holokaustin dhe Napoleonin, duke vënë në dukje gjithashtu se si edhe Spartacus edhe Barry Lyndon kalojnë në zhanërin e luftës.
” ‘Full Metal Jacket’ ka të bëjë me abuzimin e të rinjve, i cili vazhdon në ushtri që në fillimet e shoqërisë. Këta të rinj janë kthyer në makina vrasëse”, thotë Nathan Abrams.
Ndërsa, edhe një person që përjetoi vetë luftën e Vietnamit, i cili është i paralizuar nga gjoksi e poshtë, Robert Muller, komenton filmin e Kubrick.
“Kampi i këpucëve i rikrijuar nga Kubrick në ‘Full Metal Jacket’ është saktësisht i njëjtë me përvojën e tij”, ka thënë Muller, në njërën nga klasat e mbajtura nga Kuznick për veteranët e Vietnamit.
Muller gjithashtu shtoi se “Ata marrin topa të vegjël gjalpi si unë dhe i kthejnë në makineri vrasëse. Unë u shndërrova nga një djalë i mirë në shkova në Vietnam, në një njëri qe qeshte duke parë gra dhe fëmijë që vriteshin”.
“Full Metal Jacket” ishte pjesërisht përgjigjja e Kubrick ndaj filmave aksion gjithnjë e më macho të viteve ’80-ta. Kubrick dhe kolegët e tij skenaristë Michael Herr dhe Gustav Hasford donin të zhduknin stereotipin e filmit aksion. Pra, “Animal Mother” (Adam Baldwin) vrapon për të shpëtuar një ushtar të plagosur (Dorian Harewood), plumbat i shpërndahen mbi supet e tij, njësoj si Rambo i (Sylvester Stallone) ose Komando i (Arnold Schwarzenegger).
“Ky është një imazh që ne marrim nga filmat e Luftës së Vietnamit. Është një imazh i përpunuar kulturalisht. Kubrick duhet ta ketë ditur që nuk ishte autentik. Por, ai nuk i interesonte sepse ishte i interesuar për imazhin e ushtarit të Vietnamit hipermashkullor, të cilën ai e vendos në këtë personazh racist”, shpjegon Abrams.
“Në të njëjtën kohë, megjithatë, ai është ushtari që në fakt vrapon për të shpëtuar shokun e tij në front të luftimeve. Kjo thjesht e bën imazhin edhe më kompleks,” shton Abrams.
“Kubrick merret me lidhjen midis instinktit të vdekjes njerëzore dhe makinave që krijuam për të bërë kërdinë, shkatërrimin dhe vrasjen për ne. Ai e bën këtë më mirë se çdo regjisor tjetër gjithashtu,” këmbëngul Kuznick.
“Ai e di se ka diçka thellësisht irracionale dhe absurde te qeniet njerëzore që krijojnë makina që vetëm do t’i japin fund jetës në planet”, ka thënë mes të tjerash Kuznick.
Kubrick, me filmin e tij vetëm ngreh një paralele mes filmave të tij dhe teorisë së Freud-it mbi të pavetëdijshmen.
Nëpërmjet filmit, Kubrick na shpërfaq të pavetëdijshmen, dhe atë që është irracionale, na shpërfaq të njëjtën, qka e na tregoi Lufta e Dytë Botërore, ku me kampet e përqendrimit e krijuara nga nazistët, dhe burgun Gullagut në Rusi, pasqyron irracionalitetin dhe absurdin që bart në vete natyrë njerëzore.
Një këndvështrim kaq negativ i botës ndoshta ndihmon për të shpjeguar pse, edhe pse ai ishte regjisori më i famshëm i gjeneratës së tij, Kubrick nuk u shpërblye kurrë me një çmim Oscar për talentin e tij të dukshëm.
“Ai nuk luajti lojën e publicitetit,” thotë Abrams.
Kjo ndoshta shpjegon pse Kubrick vazhdoi t’i rikthehej zhanrit të luftës. Ishte aq i pasur me aksion, dramë, emocione dhe tema të pikëllimit, egos, sakrificës dhe fajit, sa Kubriku mund të kalonte nga përvëlimi i politikës së luftës në “Paths of Glory”, në satirizimin e çmendurisë së bombave bërthamore te “Dr. Strangelove”, përpara se të shfaqte më në fund koston, dhe çmendurinë njerëzore të luftës në “Full Metal Jacket”.