Qelizat që keni sot, nuk janë të njëjtat qeliza që kishit dje. Me kalimin e kohës, qelizat plaken dhe dëmtohen, kështu që qelizat e trupit tuaj përsëriten vazhdimisht, duke krijuar zëvendësimet e tyre.
Ky aktivitet i vazhdueshëm qelizor ka ndezur një ide sipas së cilës thuhet se çdo shtatë vjet apo më shumë, qelizat tuaja kanë qenë aq produktive sa trupi juaj ka zëvendësuar çdo pjesë të vetes duke filluar nga qerpikët. Me fjalë të tjera, pas afro shtatë vjetësh riprodhimi qelizor, ju jeni një koleksion krejtësisht i ri qelizash, brenda dhe jashtë.
Por, a është e vërtetë kjo? Jo tamam. Disa qeliza në disa organe dhe sisteme në trupin tuaj zëvendësohen plotësisht brenda disa muajsh, por të tjerat mbeten pothuajse të njëjta si në ditën që keni lindur.
“Shumica e lëkurës dhe zorrëve zëvendësohen shumë shpejt, ka shumë të ngjarë brenda disa muajsh,” i tha Live Science në një email Olaf Bergmann, një studiues kryesor në Departamentin e Biologjisë Qelizore dhe Molekulare në Institutin Karolinska në Stokholm, Suedi.
Qelizat në mëlçi rigjenerohen me një ritëm disi më të ngadaltë, raportuan Bergmann dhe kolegët e tij më 15 qershor në revistën “Cell Systems”. Për studimin, autorët analizuan indet e mëlçisë duke përdorur takimin me radiokarbon dhe zbuluan se shumica e qelizave të mëlçisë zëvendësohen brenda tre vjetëve.
Megjithatë, qelizat në organe dhe sisteme të tjera janë edhe më të ngadalta për t’u riprodhuar dhe mbeten prapa kufirit shtatëvjeçar.
Për shembull, “zemra e njeriut renovohet me një ritëm mjaft të ulët, me vetëm 40% të të gjitha kardiomiociteve [qelizat përgjegjëse për forcën kontraktuese në zemër] të shkëmbyera gjatë gjithë jetës,” tha Bergmann. Ndërkohë qelizat skeletore kanë nevojë për rreth 10 vjet për të riprodhuar një skelet në tërësinë e tij, sipas “New York Times”.
Në tru, renovimi i qelizave mund të jetë edhe më i qetë. Shkencëtarët kanë zbuluar prova që tregojnë se disa neurone në hipokampus renovohen, por vetëm me një normë prej 1.75% në vit, sipas një studimi të vitit 2013 në Cell.
Njëherësh, edhe disa lloje të neuroneve brenda striatumit gjithashtu rigjenerohen, sipas një studimi të vitit 2014 në Cell. Por, llojet e tjera të neuroneve qëndrojnë në një person gjatë gjithë jetës së tyre, tha Bergmann. Dhe madje, sipas tij, edhe popullatat e veçanta të qelizave që mund të renovohen nuk zëvendësohen tërësisht, por vetëm pjesërisht gjatë gjithë jetës.
Por, kjo ngre një pyetje tjetër, nëse pjesët tona, si lëkura, zorrët dhe mëlçia, renovohen çdo disa vjet, atëherë pse të mos qëndrojmë të rinj përgjithmonë.
“Pavarësisht se sa ‘e re’ mund të jetë lëkura, zorrët dhe mëlçia jonë, ne ndihemi më të vjetër me kalimin e viteve për shkak të moshës sonë biologjike”, shpjegoi Bergmann.
Edhe nëse qelizat e një personi janë relativisht të reja, mosha e tyre biologjike pasqyron mënyrën sesi trupi i tyre reagon ndaj kalimit të kohës. “Ndërsa organet renovojnë qelizat e tyre, organet ende plaken për shkak të ndryshimeve në qelizat riprodhuese, siç janë mutacionet”, shpjegoi Bergmann. Ndërsa qelizat replikohen, ADN-ja ndahet dhe kopjohet vazhdimisht dhe me kalimin e kohës bëhen gabime. Në këtë mënyrë mutacionet mund të grumbullohen dhe të ndikojnë në jetën e qelizës ose shprehjen e gjeneve të caktuara.
Pra, edhe nëse qelizat në pjesë të trupit tonë janë relativisht të reja, ADN-ja jonë e plakur dhe e shumëkopjuar na bën të ndiejmë peshën e gjithë atyre viteve që kanë kaluar.