Një grumbull i dosjeve konfidenciale ka zbuluar historinë e brendshme se si kompania e taksive “Uber” shkeli ligjet, mashtroi policinë, shfrytëzoi dhunën kundër shoferëve dhe loboi fshehurazi qeveritë gjatë zgjerimit të tij agresiv global.
Rrjedhja e më shumë se 124 mijë dokumenteve, të njohura si dosjet e Uber-it, nxjerr në pah praktikat e dyshimta etike që nxitën transformimin e kompanisë në një nga eksportet më të famshme të Silicon Valley, Kaliforni.
Rrjedhja përfshin një periudhë pesëvjeçare kur Uber drejtohej nga bashkëthemeluesi i saj Travis Kalanick, i cili u përpoq të detyronte shërbimin e transportit me taksi në qytete në mbarë botën, edhe nëse kjo nënkuptonte shkelje të ligjeve dhe rregulloreve të taksive.
Gjatë reagimit të ashpër global, të dhënat tregojnë se si Uber u përpoq të siguronte mbështetjen duke u ballafaquar në mënyrë diskrete me kryeministrat, presidentët, miliarderët dhe oligarkët.
Në mënyrë të veçantë, këto dosje detajojnë ndihmën e gjerë që “Uber” mori nga liderë si presidenti francez, Emmanuel Macron dhe ish-komisionerja e BE-së, Neelie Kroes.
Ndër të tjera, ato tregojnë gjithashtu se si ish-shefi i firmës së taksive, personalisht urdhëroi përdorimin e një “çelësi” për të parandaluar hyrjen e policisë në kompjuterë.
Skedarët “Uber” janë një grumbull me më shumë se 124 mijë regjistrime, duke përfshirë 83 mijë email-a dhe 1 mijë skedarë të tjerë që përfshijnë biseda, që shtrihen nga 2013 deri në 2017.
Ato u zbuluan nga “The Guardian” dhe u ndanë me Konsorciumin Ndërkombëtar të Gazetarëve Hulumtues dhe një numër organizatash mediatike, përfshirë BBC Panorama duke zbuluar, për herë të parë, se si një përpjekje lobimi dhe marrëdhëniesh me publikun me vlerë 90 milionë dollarë në vit, rekrutoi politikanë për të ndihmuar në fushatën e saj për të prishur industrinë e taksive në Evropë.
Gjersa taksistët francezë organizonin protesta të dhunshme në rrugë kundër Uber-it, Macron, tashmë president, ishte një ndër emrat e parë të diskutueshëm në raport me shefin e Uber, Travis Kalanick, dhe pretendohet t’i ketë thënë atij se do të reformonte ligjet në favor të firmës.
Dosjet tregojnë se si ish-komisionerja dixhitale e BE-së, Neelie Kroes, një nga zyrtarët më të lartë të Brukselit, ishte në bisedime për t’u bashkuar me Uber para përfundimit të mandatit të saj dhe më pas, loboi fshehurazi për firmën në shkelje të mundshme të rregullave të etikës së BE-së.
Në atë kohë, Uber nuk ishte vetëm një nga kompanitë me rritjen më të shpejtë në botë por njëherësh, ajo ishte një nga më të diskutueshmet, e ndjekur nga çështjet gjyqësore, akuzat për ngacmim seksual dhe skandalet e shkeljes së të dhënave.
Ndihma ‘spektakolare’ e Macron
Parisi ishte skena e nisjes së parë evropiane të Uber-it, një skenë e cila hasi në rezistencë të ashpër nga industria e taksive duke shkaktuar protesta të dhunshme në rrugë.
Në gusht të vitit 2014, një ish-bankier ambicioz i quajtur Emmanuel Macron sapo ishte emëruar ministër i ekonomisë. Ai e shihte Uber-in si një burim rritjeje dhe kishte shumë nevojë për punë të reja dhe kështu, ishte i etur për të ndihmuar.
Atë tetor, ai mbajti një takim me Kalanick dhe drejtuesë e lobistë të tjerë, takim i cili shënoi fillimin e një qëndrimi të gjatë por pak të publikuar si një kampion i interesave të firmës kontraverse brenda qeverisë.
Lobisti i Uber, Mark MacGann e përshkroi takimin si “spektakolar. Ashtu siç nuk e kam parë kurrë”, tregojnë dosjet. “Do të kërcejmë së shpejti”, kishte shtuar ai.
Emmanuel dhe Travis u takuan të paktën katër herë në Paris dhe në konferencën e Forumit Ekonomik Botëror në Davos të Zvicrës, tregojnë dosjet.
Më parë, ishte raportuar vetëm takimi i Davosit.
Në një moment, Uber kishte kontaktuar Macron-in duke thënë se ishte “jashtëzakonisht mirënjohës. Mirëpritja që marrim është e pazakontë në marrëdhëniet qeveri-industri.”
Taksistët francezë u tërbuan veçanërisht nga lansimi i UberPop në vitin 2014, një shërbim që lejoi shoferët e palicensuar të ofrojnë udhëtime, me çmime shumë më të ulëta.
Gjykatat dhe parlamenti e ndaluan atë, por Uber e mbajti shërbimin në funksion edhe pasi kundërshtoi ligjin.
Macron nuk mendoi se kishte një të ardhme për UberPop, por ai pranoi të punonte me kompaninë për të rishkruar ligjet e Francës që rregullojnë shërbimet e tjera të saj.
“Uber do të ofrojë një skicë për një kornizë rregullatore për ndarjen e udhëtimeve. Ne do të lidhim ekipet tona përkatëse për të filluar punën për një propozim të mundshëm që mund të bëhet korniza formale në Francë,” thuhet në një email nga Travis Kalanick, drejtuar Macron.
Më 25 qershor të vitit 2015, protestat u bënë të dhunshme dhe një javë më vonë, Macron i dërgoi mesazh Kalanick me një ofertë të dukshme ndihme.
“Unë do t’i mbledh të gjithë javën e ardhshme për të përgatitur reformën dhe korrigjuar ligjin”, kishte shkruar Macron.
Në të njëjtën ditë, Uber njoftoi pezullimin e “UberPop” në Francë.
Muaj më vonë, Macron nënshkroi një dekret që lehtësonte kërkesat për licencimin e shoferëve të Uber.
Shtrirja e marrëdhënieve të presidentit të tanishëm të Francës me firmën e diskutueshme globale që funksiononte në kundërshtim me ligjin francez nuk është zbuluar deri më tani.
Përmes një email-i, një zëdhënës i Macron kishte thënë: “Funksionet e tij e çuan natyrshëm atë të takohej dhe të ndërvepronte me shumë kompani të përfshira në ndryshimin e mprehtë që erdhi gjatë atyre viteve në sektorin e shërbimeve, i cili duhej të lehtësohej duke zhbllokuar pengesat administrative dhe rregullatore. .”
Uber ngulte këmbë se “pezullimi i UberPop nuk u pasua në asnjë mënyrë nga rregullore më të favorshme” dhe një ligj i ri që hyri në fuqi në 2018 rezultoi që Franca të miratonte “rregulla më të rrepta që në asnjë mënyrë nuk ishin të dobishme për Uber”.
Kur filloi bashkëpunimi i Uber me ish-nënpresidenten e Komisionit Evropian, Neelie Kroes?
Dosjet zbulojnë gjithashtu se si marrëdhënia e Uber-it me një nga zyrtarët më të lartë të Evropës, nënpresidenten e Komisionit Evropian, Neelie Kroes, filloi shumë më herët dhe ishte më e thellë se sa dihej më parë, duke e vënë atë në një shkelje të dukshme të rregullave që rregullojnë sjelljen e komisionerëve.
“The Guardian” zbulojnë se ajo ishte në bisedime për t’u bashkuar me bordin këshillues të Uber para se të linte postin e saj të fundit evropian, në nëntor të vitit 2014.
Rregullat e BE-së thonë se komisionerët duhet të respektojnë një periudhë “ftohjeje” për 18 muaj, dhe më pas punët e reja kërkojnë miratimin e komisionit.
Si komisionere, Kroes mbikëqyri politikën dixhitale dhe të konkurrencës dhe ishte një plagë e profilit të lartë të teknologjisë së madhe, duke luajtur një rol kryesor në goditjen e “Microsoft” dhe “Intel” me gjoba masive.
Por, nga të gjitha kompanitë për të cilat ajo mund të kishte punuar pas largimit, Uber ishte një zgjedhje veçanërisht e diskutueshme.
Në vendin e saj, në Holandë, shërbimi i shkëmbimit të udhëtimit “UberPop” kishte sjellë gjithashtu telashe ligjore dhe politike.
Drejtuesit e Uber u arrestuan në tetor të vitit 2014 dhe në dhjetor të po atij viti, një gjykatës në Hagë e ndaloi UberPop, duke kërcënuar me gjoba deri në 100,000 euro.
Në mars të vitit 2015, zyra e Uber në Amsterdam u bastis nga policia holandeze.
Emailet thonë se Kroes kishte thirrur ministrat dhe anëtarët e tjerë të qeverisë për t’i bindur ata të tërhiqeshin gjatë bastisjes.
Gjatë një bastisjeje tjetër një javë më vonë, Kroes kontaktoi përsëri një ministër holandez në shfaqjen “Uber Files” dhe, me fjalët e një emaili , “ngacmoi” kreun e shërbimit civil holandez.
Një email i brendshëm këshilloi stafin e Uber që të mos diskutonte marrëdhënien e saj joformale nga jashtë.
Drejtuesit e Uber ishin padyshim objektiv i sulmeve të egra dhe ndonjëherë edhe vrasjeve nga shoferët e të taksive.
Megjithatë, privatisht, drejtuesit dhe stafi i Uber duket se kanë pasur pak dyshime për natyrën shpesh mashtruese të funksionimit të tyre.
Një ekzekutiv i lartë shkroi në një email: “Ne nuk jemi të ligjshëm në shumë vende, ne duhet të shmangim bërjen e deklaratave antagoniste”.
Duke komentuar taktikat që kompania ishte e përgatitur të vendoste për të “shmangur zbatimin”, një tjetër ekzekutiv shkroi: “Ne jemi bërë zyrtarisht piratë”.
Nairi Hourdajian, kreu i komunikimeve globale të Uber, e shprehu atë edhe më troç në një mesazh drejtuar një kolegu në vitin 2014, mes përpjekjeve për mbylljen e kompanisë në Tajlandë dhe Indi: “Ndonjëherë kemi probleme sepse, mirë, thjesht po bëjmë gjëra të paligjshme”. I kontaktuar nga Guardian, Hourdajian nuk pranoi të komentonte.
Zëdhënësi i Kalanick akuzoi gazetarët për gazetarët për këtë “shtypje të rreme”.
Zëdhënësi i Uber tha se kur filloi, “rregulloret e ndarjes së udhëtimit nuk ekzistonin askund në botë” dhe ligjet e transportit ishin të vjetruara për një epokë smartphone.
Në të gjithë botën, policia, zyrtarët e transportit dhe agjencitë rregullatore kërkuan të shtypnin Uber.
Në disa qytete, zyrtarët shkarkuan aplikacionin dhe përshëndetën udhëtimet në mënyrë që të mund të frenonin udhëtimet e palicensuara me taksi, duke gjobitur shoferët e Uber dhe duke u konfiskuar makinat e tyre.
Zyrat e Uber në dhjetëra vende u bastisën vazhdimisht nga autoritetet.