Më 3 prill, qytetarët e Serbisë votuan në zgjedhjet presidenciale, parlamentare dhe komunale. Rezultatet përfundimtare do të shpallen më vonë gjatë javës, por një numërim paraprak sugjeron se Aleksandar Vuçiç fitoi 58.3 për qind të votave në zgjedhjet presidenciale, ndërsa Partia e tij Progresive Serbe fitoi 43.5 për qind në zgjedhjet parlamentare. Megjithatë, zgjedhjet nuk ishin aspak të drejta. Serbia ka përjetuar një kthim të rëndësishëm demokratik në vitet e fundit – me partinë nacionaliste autokratike të Vuçiqit që frikëson gjithnjë e më shumë kundërshtarët e saj politikë, duke shtypur dhe bashkëvepruar mediat për t’i shërbyer interesave të saj dhe duke miratuar legjislacionin për të hequr pengesat e mundshme për rizgjedhjen e tij, ka bërë të ditur “European Council on Foreign Relations“.
Zgjedhjet nuk janë shqetësim vetëm për ata që votuan në to, por edhe për qytetarët e vendeve fqinje me Serbinë dhe janë të prekur drejtpërdrejt nga zhvillimet politike atje, veçanërisht në Bosnjë dhe Hercegovinë, Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi. Politikat revanshiste të partisë së Vuçiqit janë një kërcënim për stabilitetin e Ballkanit Perëndimor. Ministri i tij i Brendshëm, Aleksandar Vulin, promovon idenë e një “bote serbe” – një projekt i rrezikshëm i bazuar në bashkimin politik dhe institucional të komuniteteve serbe në të gjithë Ballkanin Perëndimor. Ide të tilla vetëm inkurajojnë projekte të ngjashme destabilizuese midis grupeve të tjera etnike në rajon.
Të gjitha këto projekte janë në kundërshtim me reformat demokratike për të cilat u angazhuan vendet e Ballkanit Perëndimor kur filluan procesin e integrimit në Bashkimin Evropian. Disa prej tyre fillimisht bënë mjaft përparim me këto reforma që – të paktën për një kohë të shkurtër – anëtarësimi në BE dukej më shumë se një ëndërr. Por, që nga mesi i viteve 2010, ata i kanë ndryshuar disa prej këtyre reformave. Ata tani rrezikojnë ta zhysin rajonin në një periudhë tjetër të errët. Nacionalizmi etnik i karakterizuar nga glorifikimi i kriminelëve të luftës dhe mohimi i gjenocidit, si dhe argumentet rreth shkëmbimeve të territoreve përgjatë vijave etnike dhe mbështetjes për lëvizjet separatiste, është kthyer në diskutime në TV lokale dhe në komunitete.
Revanshizmi dhe Rusia
Vuçiq nuk distancuar nga politikat e ish-presidentit serb Slobodan Millosheviç, një aleat i dikurshëm. Duke u pozicionuar si një njeri i fortë që bën t’i shërbejë të shërbimit kauzë serbe në rajon, Vuçiç ka kopjuar elementë të stilit të udhëheqjes së Millosheviçit. Personi i tij është një përulësi e shtirur; ai paraqitet si i vendosur për t’i mbrojtur serbët nga një “tjetër” i keq që bëjnë t’i kërcënojnë ata.
Në disa dalje të tij publike, ngjashmëria me Millosheviqin është shqetësuese. Ai shkon aq larg sa të riformulojë sloganet që ish-presidenti përdori për të nxitur urrejtjen dhe konfliktin në vitet 1990, të tilla si “askush nuk lejohet të rrahë”. Në një fjalim të shërbimeve të serbëve etnikë në veri të Kosovës në vitin 2018, ai madje tha: “Milosheviçi ishte një udhëheqës i madh serb, synimet e tyre ishin të sigurta për të mirën, por rezultatet ishin shumë të dobëta”.
Politikat e Vuçiqit i kanë hapur rrugën Rusisë për ndikimin e saj në Ballkanin Perëndimor. Qeveria e tij ka ricikluar propagandën ruse dhe ka rritur luftën ushtarak me Moskën. Në tetor të vitit 2017, disa muaj pasi Vuçiq erdhi në pushtet, Serbia bleu gjashtë avionë MiG-29 nga Rusia. Dhe, midis 2018 dhe 2022, Serbia bleu tanke ruse, automjete të blinduara, sisteme të mbrojtura ajrore Pantsir S1 dhe raketa të drejtuara antitank Kornet.
Nën e gjithë kësaj, nuk duhet interpretuar votimi i fundit i Serbisë në favor të një rezolute të OKB-së që dënon luftën e Rusisë kundër krimit si një dritë për t’u lidhur me Perëndimin. Duke marrë një qëndrim të ndryshëm për konfliktin, Serbia do të rrezikonte të minonte pretendimet për sovranitetin territorial që bën në negociatat e saj me Kosovën.
Reagimi i BE-së
BE-ja duket se po zgjohet nga nacionalizmi në rritje i etnicitetit dhe ndikimit në Ballkanin Perëndimor. Kjo reflektohet në fjalimin në të cilin Presidenti Emmanuel Macron shpall prioritetet e Francës për presidencën e Këshillit të BE-së. Megjithatë, edhe pse ky ishte një hap i parë i mirë, ai ende nuk ka arritur në llojin e veprimeve që BE-ja duhet të ndalojë për të zbutur rrezikun e konfliktit të mëtejshëm, ndryshon në kufi dhe një ndryshim të ndikimit rus në rajon.
Unioni duhet të braktisë përpjekjet e tij për të marrë parasysh përgjegjësinë për veprimet autokratike të Vuçiqit.
Rizgjedhja e Vuçiqit tregon se do të kalojë pak kohë para se Serbia të bëhet një demokraci e plotë, por ka ende shumë mënyra në të cilat BE-ja mund të shiten dhe fqinjët e saj të ndërtojnë shoqërinë e jashtme. Sindikata duhet të braktisë përpjekjet e tij për të bërë të gjitha veprimet për veprimet autokratike për të luftuar të Vuçiqit, sepse kjo ka rezultuar qartë në të kundërt. BE-ja do të duhet të rrisë për të vendosur në Serbi, organizatat e shoqërisë civile dhe mediat e lira, të cilat kanë funksionuar nën ndikimin e tyre. Dhe mund të dobësojë Vuçiçin duke sanksionuar kompanitë mediatike të sponsorizuara nga shteti që përhapin propagandën ruse në të gjithë Ballkanin Perëndimor.
BE-ja duhet të bindë Vuçiqin se Serbia duhet të zgjedhë mes integrimit evropian dhe nënshtrimit ndaj Rusisë. Nëse Serbia vazhdon të ndjekë anëtarësimin në BE, unioni duhet të përdorë masa të tilla si sanksionet për të penguar bashkëpunimin e mëtejshëm politik dhe ushtarak me Rusinë. Pavarësisht nga rezultati i luftës së Rusisë kundër Ukrainës, do të jetë jetike për BE-në që të zhvillojë një politikë koherente në Ballkan Perëndimor që jo vetëm të përshpejtojë procesin e integrimit në BE aty ku është e mundur, por gjithashtu të garantoj siguri për vendet si Kosova dhe Bosnja.
