Gazetarët e prestigjiozes gjermane “SPIEGEL“, kanë vizituar kryeministrin e Shqipërisë, Edi Rama, gjatë pushimeve të tij në një shtëpi buzë detit.
Së bashku me gruan e tij, Rama është duke pushuar në oborrin e një shtëpie buzë detit. E ndërtuar fillimisht në vitet 1960 për diktatorin shqiptar Enver Hoxha, vila ndodhet pranë fshatit idilik bregdetar të Dhërmiut, e rrethuar nga pisha ombrellë. Oficerët e policisë qëndrojnë roje jashtë derës.
Njeriu më i fuqishëm në Shqipëri po shijon pak pushimet.
Rama u zgjodh kryeministër 11 vjet më parë si antiteza e korrupsionit dhe urisë për pushtet.
Por korrupsioni nuk është problem i vetëm i Shqipërisë, pasi është duke u zhvilluar një luftë vetëm 1000 kilometra larg, në Ukrainë.
Lufta në Ukrainë po rihap plagët e vjetra në rajon. Edhe një herë, fuqitë e mëdha po tërheqin Ballkanin Perëndimor tashmë të brishtë. Muajt e fundit është intensifikuar sërish toni mes Serbisë dhe Kosovës, e cila është e lidhur ngushtë me Shqipërinë.
Në rrezik nuk është asgjë më pak se paqja në Evropë. Ashtu si Ukraina, Serbia po kërcënon të bëhet mollë sherri mes Rusisë dhe Perëndimit. Vendi aspiron të anëtarësohet në Bashkimin Evropian, por është gjithashtu i kujdesshëm ndaj shkëputjes me aleatin e saj, Rusinë.
Edhe pse Putini mbyll rubinetin e gazit në Evropë, Rusia vazhdon të furnizojë Beogradin me energji veçanërisht të lirë – dhe me armë. Në këmbim, Rusia kërkon besnikëri, një kërkesë që po e copëton Serbinë. “Askush nuk do të jetë në gjendje të shkatërrojë marrëdhëniet tona me Serbinë,” tha ministri i Jashtëm rus, Sergej Lavrov së fundmi pasi udhëtimi i tij i planifikuar në Beograd u anulua në një njoftim të shkurtër, sepse fqinjët e Serbisë ia mohuan aksesin në hapësirën e tyre ajrore. Dukej si një kërcënim.
Rusia, në fund të fundit, nuk e ka fshehur dëshirën e saj për të frenuar ndikimin amerikan në Ballkanin Perëndimor.
E prestigjiozja gjermane “SPIEGEL” shkruan se Shqipërisa është më e vogël se shteti gjerman i Brandenburgut dhe me 2.8 milionë banorë, popullsia e saj është më pak se qyteti i Berlinit. Megjithatë, vendi i Ballkanit Perëndimor është i rëndësishëm për mbrojtjen strategjike, gjithashtu kundër manovrave të mundshme përçarëse nga Moska. Një anëtare e NATO-s që nga viti 2009 dhe një shpresë për Bashkimin Evropian, Tirana vepron si një lloj kundërpeshe transatlantike ndaj Serbisë.
Një rajon i ndarë
Pak para pushtimit të Ukrainës, NATO sapo kishte filluar shndërrimin e një aeroporti të vjetër në Shqipërinë e Jugut në një bazë ajrore. Përveç kësaj, qeveria e Ramës ka ofruar gjithashtu krijimin e një baze detare të NATO-s pranë qytetit port të Durrësit për aleancën transatlantike. Nëse serbët dhe shqiptarët do të përfshiheshin përfundimisht në konflikt – në veri të Kosovës, për shembull, e cila është shtëpia e një popullsie të konsiderueshme të serbëve – Tirana ka të ngjarë të luante një rol qendror.
Popullsia e rajonit është e ndarë mes kundërshtarëve të Putinit dhe atyre që e mbështesin atë, shpjegon Rama. “Rusia do të ishte e emocionuar nëse diçka lëviz drejt konfliktit në Ballkan,” thotë ai.
“Një e mirë, 80 për qind e serbëve ortodoksë rusë mendojnë pozitivisht për mënyrën se si Putini po i tregon Perëndimit topat e tij në Ukrainë tani, nëse mund ta them kështu”, thotë Rama. Tensionet e reja në Ballkan shkojnë pothuajse përgjatë linjave të vjetra të ndikimit sovjetik dhe perëndimor. Në Shqipëri, përkundrazi, thotë Rama, vetëm 0.7 për qind e popullsisë e miraton veprimin e Putinit. Shifrat, thotë ai, vijnë nga një sondazh i porositur nga qeveria e tij.
Rama beson se simpatitë për Moskën janë “të forta” në Serbi, madje “shumë, shumë të forta” në Republikën Srpska, një nga entitetet e Bosnjë-Hercegovinës. Në Mal të Zi, nga ana tjetër, po lind një hendek i thellë midis popullatës malazeze dhe serbe. “Duhet të jemi të vetëdijshëm se ky ndikim mund të kthehet në diçka të tmerrshme”, thotë ai.
Edhe 23 vjet pasi trupat e NATO-s marshuan në Kosovë, territori ende ruhet nga aleanca ushtarake perëndimore. Kosova më në fund shpalli pavarësinë e saj në vitin 2008.
Por, mosmarrëveshja me Serbinë nuk është zgjidhur kurrë politikisht.
A mund të godasë sërish katastrofa?
Në vitin 1999, NATO-s iu desh të thyente rregullat e veta për të ndaluar vrasjen e mijëra shqiptarëve dhe shpërnguljen e qindra mijëra njerëzve. Sulmi kundër Serbisë dhe bombardimi i Beogradit nuk u mbështet nga një mandat i Kombeve të Bashkuara, sepse Rusia dhe Kina, të cilat kanë të drejtën e vetos në Këshillin e Sigurimit, ishin kundër tij. Politikanët në Uashington dhe Berlin e justifikuan këtë veprim si një “mision humanitar”.
Rreth 100 shtete që atëherë e kanë njohur zyrtarisht Kosovën si shtet. Por Rusia, Kina dhe disa vende anëtare të BE-së, përfshirë Spanjën dhe Greqinë, nuk e kanë bërë. Dikush mund të thotë se operacioni i NATO-s në Kosovë në atë kohë shërben si një lloj justifikimi për politikën agresive të aneksimit të Putinit sot në Krime, Donetsk, Luhansk, Abkhazi dhe Gjeorgji. Me shumë mundësi ishte fillimi i krizës së sotme.
A mund të përsëritet katastrofa jugosllave?
Rama përgjigjet me një pyetje të tijën: “A keni dëgjuar se sa shpesh Putin përmend Kosovën në fjalimet e tij? pyet politikani shqiptar. Ai beson se presidenti rus qëllimisht po zgjedh “më të dhimbshmit nga të gjitha problemet e pazgjidhura” në Ballkan dhe po bën gjithçka që mundet për të ndezur një fitil të ri.
Kryeministri e sheh Shqipërinë si të ankoruar fort në Perëndim. Ai është një nga politikanët e paktë në rajon që ka kapur botën e interesave të ndryshme dhe mban kontakte në vende të ndryshme si Riad, Stamboll, Paris dhe Uashington.
Kur Hillary Clinton e telefonoi një vit më parë dhe e pyeti nëse do të merrte disa mijëra refugjatë afganë pa letra, Rama pranoi menjëherë. Për shkak të mbështetjes që ata dhanë gjatë luftës së Kosovës në vitin 1999, Rama thotë se nuk do të donte kurrë të mohonte një kërkesë nga Clintons. Ai dikur tha se shqiptarët janë “më amerikanë se amerikanët e Teksasit”.
Gjatë viteve të tranzicionit pas rënies së diktaturës së Hoxhës, Rama, pedagog në Akademinë e Arteve në Tiranë dhe djali i një skulptori të njohur komunist, iu bashkua lëvizjes për demokraci. Nuk kishte shumë si ai në atë kohë: një atlet i mirë, një artist i pangjeshur nga bagazhet historike dhe një folës frymëzues.
Por lufta e Ramës për njohjen e një Kosove sovrane ndonjëherë mund të marrë tone nacionaliste shqiptare. Ai vazhdimisht ka ngritur idenë e një qeverie të përbashkët ndërmjet Prishtinës dhe Tiranës, një ide që shihet si provokim në Beograd, i cili i frikësohet krijimit të një “Shqipërie të Madhe”. Nuk e bën më të lehtë vendosjen e paqes në rajon.
Një Ballkan më i hapur?
Por nën hijen e krizave në mbarë botën, në të vërtetë ka pasur disa shenja inkurajuese në Ballkan kohët e fundit. Pasi fitoi zgjedhjet dhe u bë kryeministër në vitin 2013, Rama udhëtoi për në Beograd për vizitën e tij inauguruese, e para prej një kreu të qeverisë nga Tirana në 68 vjet.
Megjithatë, sapo ishte atje, në një pritje me verë të gazuar, ai i bëri thirrje qeverisë serbe të njohë Kosovën dhe homologu i tij Aleksandër Vuçiç e tërhoqi atë mënjanë. Vuçiq i tha atij se anëtarët e stafit të tij po e kërkonin që të dëbonte mysafirin e tij të paturpshëm. Rama thotë se i është përgjigjur Vuçiqit duke thënë se këta budallenj ishin vetëm punonjësit e tij, por ai ishte më i zgjuar, prandaj ishte në krye të qeverisë. “Pastaj ne vazhduam.”
Në të ardhmen e afërt, Serbia, Shqipëria dhe Mali i Zi planifikojnë të hapin një lloj minizone Shengen për të përmirësuar tregtinë dhe për të nxitur ekonomitë e tyre të gjymtuara. Ai thotë se projekti e bashkon atë me “armikun e tij më të dashur Aleksandar Vuçiq”. Drejtuesit e qeverisë e quajnë atë nisma e Ballkanit të Hapur dhe liria e lëvizjes mes shqiptarëve dhe serbëve që vjen me marrëveshjen përfshin edhe kosovarët, një ndjesi e vogël.
Në fund të vizitës, Rama thotë se dëshiron të shtojë se ideja ka ardhur fillimisht nga ish-kancelarja gjermane Angela Merkel. Ai thotë se ajo e ndihmoi atë dhe homologun e tij serb Vuçiq për të zhvilluar një marrëdhënie të qëndrueshme pune, “pavarësisht historisë sonë të dhimbjes dhe gjakut”.
Në vitin 2014, thotë ai, kancelarja ftoi gjashtë liderët e Ballkanit Perëndimor në Gjermani, duke e quajtur atë “Procesi i Berlinit”. “Ajo na tha se ne ishim evropianë, edhe nëse jo ende anëtarë të Bashkimit Evropian. Deri atëherë, ne duhet të përdorim kohën për të menduar së bashku për të ardhmen.”
Pastaj liderët u ulën së bashku në të njëjtën tryezë një herë në vit, për herë të parë në historinë e Ballkanit, thotë Rama, dhe gjithmonë në një qytet tjetër evropian – Londër, Paris, Trieste dhe Vjenë. Deri në pensionimin e saj në vitin 2021, kancelarja gjithmonë merrte pjesë personalisht në takime. “Ndryshoi gjithçka”, thotë kryeministri shqiptar.
Ai thotë se gjashtë liderët ballkanikë pranuan gjatë atyre bisedimeve se thjesht nuk janë dakord. Por të gjithë kishin një dëshirë të përbashkët, thotë ai: Të kthejmë një gjethe të re në histori.