Përgjatë historisë, artistët kanë shkaktuar polemika, duke u përpjekur të përmbysin strukturat dominuese në shoqëri dhe duke provokuar njerëzit që ta shohin jetën ndryshe. Në fund të fundit, a nuk është roli i artistit të krijojë perspektiva të reja përmes veprave të tyre artistike?
Édouard Manet, Le Dejeuner sur l’Herbe, 1863
Piktura e famshme e Édouard Manet u refuzua nga ‘Salloni’ në Paris më 1863, dhe në vend të kësaj u ekspozua në Salon des Refusés, ku shkaktoi mjaft skandal. Prania e paturpshme e gruas nudo, e rrethuar nga burra të veshur plotësisht me veshjen e asaj periudhe, skandalizoi botën e artit dhe publikun. Edhe stili i Manet në këtë pikturë u konsiderua tronditës, pasi ai bënte kontraste shumë më brutale midis dritës dhe errësirës sesa zakonisht në atë periudhë. Refuzimi i Manet-it për t’u përshtatur me metodat konvencionale në Le Dejeuner sur l’Herbe shpesh konsiderohet si pika e nisjes për Artin Modern.
Marcel Duchamp, Urinari, 1917
Padyshim vepra arti më e diskutueshme e shekullit të 20 -të, Urinari është “readymade” thelbësor, një objekt i jetës së përditshëm që kthehet në një vepër arti sepse artisti vendos që është art. Në vitin 1917, Marcel Duchamp paraqiti një utural në Shoqërinë e sapokrijuar të Artistëve të Pavarur. Shoqëria refuzoi Urinarin, duke argumentuar se nuk mund të konsiderohej një vepër arti. Urinari i Duchamp nxiti pyetje të panumërta të rëndësishme si “çfarë e bën diçka një vepër arti?” dhe “Cili është roli i institucioneve të artit në vlerësimin dhe kualifikimin e artit?” Këto janë pyetje që ndihmuan në formimin e drejtimit të artit nga shekulli i 20 – të e deri më sot.
Pablo Picasso, Guernica, 1937
Murali i madh i Pablo Pikasos i vitit 1937, Guernica, i cili përshkruan masakrën e një fshati bask në Spanjë në vitin 1937, që atëherë është bërë një përfaqësim i çdo qyteti të bombarduar ndonjëherë. Është një nga kritikat më të fuqishme artistike kundër fashizmit dhe ka qenë një pikë grindjeje gjatë gjithë viteve për shkak të mesazhit të tij të fortë dhe kritik. Picasso refuzoi ta ekspozonte në Spanjë derisa drejtësia të ishte rivendosur atje, dhe kur u ekspozua në MoMa në 1967, artistët kërkuan që të hiqej si një protestë kundër Luftës së Vietnamit. Në vitin 2003, një version i qëndisur i Guernica u mbulua në Kombet e Bashkuara.
Jackson Pollock, Blue Poles or Number 11, (1952)
Jackson Pollock ishte një nga ekspresionistët abstraktë më me ndikim dhe është më i njohur për pikturat e tij të mëdha “aksioni”, vepra arti të cilat ai i bëri duke pikuar dhe spërkatur bojë mbi kanavacë të mëdha në dysheme. I zhgënjyer nga njerëzimi pas tmerreve të Luftës së Dytë Botërore, Pollock filloi të portretizonte irracionalitetin e gjendjes moderne njerëzore në pikturat e tij të egra. Ndoshta vepra e tij më e famshme është Blue Poles, e njohur edhe si Numri 11, 1952 . Stili radikal i pikturës së Pollock fillimisht tronditi njerëzit, por shpejt u përvetësua nga kultura masive, diçka që u bë simptomatike për atë periudhë në art. Pollock, megjithatë, mbeti kritik për drejtimin dhe pritjen e punës së tij.
Andy Warhol, Kanaçet e supës së Campbell, 1962
Andy Warhol, një figurë udhëheqëse në lëvizjen e pop artit, u bë një nga artistët më me ndikim dhe më kontrovers të kohës së tij. Puna e tij eksploroi kufirin midis shprehjes artistike, kulturës së të famshmëve, prodhimit masiv dhe kulturës së mediave. Piktura e tij me famë botërore në ekranin e mëndafshtë të vitit 1962, Campbell’s Soup Cans (Kanaçet e supës së Campbell), shkaktoi bujë kur u ekspozua në LA – disa ishin të intriguar, ndërsa shumë e hodhën poshtë dhe ishin përbuzës. Warhol tha një herë, ndërsa reflektonte për karrierën e tij “Unë duhet të kisha bërë supat e Campbell’s dhe të vazhdoja t’i bëja ato… sepse të gjithë gjithsesi bëjnë vetëm një pikturë.”
Andres Serrano, Piss Christ, 1987
Piss Christ është një fotografi e vitit 1987 nga Andres Serrano, që përshkruan një kryqëzim të vogël plastik të zhytur në një rezervuar xhami me urinën e Serranos. Pjesa shkaktoi një skandal të madh dhe zemërim nga senatorët, sepse Serrano kishte marrë mbështetje të financuar nga taksapaguesit nga National Endowment for the Arts, dhe sepse shumë e panë se pjesa ishte blasfemuese. Në këtë periudhë, Serrano mori kërcënime me vdekje dhe u shantazhua. Në vitin 2011, një printim i pjesës u vandalizua gjatë një ekspozite në Avignon, Francë.
Guerilla Girls, Do Women have to be naked to get into the Met. Museum?, 1989
Vajzat Guerilla janë një grup artistësh aktiviste feministe, të cilët përdorin fakte, humor dhe pamje të egra për të ekspozuar paragjykimet gjinore dhe etnike dhe korrupsionin në politikë, art, film dhe po kulturë në veprat e tyre artistike. Në vitin 1989, ata projektuan këtë billboard për Fondin e Artit Publik (PAF) në Nju Jork, me qëllim që të kritikonte institucionet muzeore për nënpërfaqësimin e artisteve femra dhe objektivizimin e grave. PAF e hodhi poshtë këtë pjesë, duke e konsideruar atë “shumë provokuese”. Në vend të kësaj, Guerilla Girls morën me qira hapësirë reklamimi në autobusët e NYC dhe e publikuan vetë reklamën.
Ai Weiwei, Dropping a Han Dynasty Urn, 1995
Ai Weiwei është një nga provokatorët e mëdhenj të kohës sonë, puna e të cilit kritikon ashpër qeverinë kineze dhe lufton për lirinë e shprehjes. Rënia e një vazoje të dinastisë Han përshkruan artistin teksa thyen një vazo ceremoniale 200-vjeçare, me vlerë të rëndësishme simbolike dhe kulturore. Shumë e quajtën këtë një akt përdhosjeje, për të cilën Weiwei u përgjigj “Gjenerali Mao na thoshte se ne mund të ndërtojmë një botë të re vetëm nëse shkatërrojmë të vjetrën.”
Tracy Emin, My Bed, 1998
Shtrati im është vepra arti që e bëri menjëherë Trejsi Emin si një nga artistet më të diskutueshme dhe më të famshme në Mbretërinë e Bashkuar. Kur My Bed u ekspozua për herë të parë në Tate Britain në vitin 1999, reagimet ishin jashtëzakonisht të përziera, me disa njerëz krejtësisht të neveritur dhe thellësisht kritikë, dhe të tjerë krejtësisht të magjepsur. Duaje ose urrej, kjo pjesë rrëfyese arriti të trajtojë tabutë për hapësirat më intime të njerëzve, dështimin, depresionin, papërsosmëritë femërore dhe lëngjet trupore.
Damien Hirst, For the Love of God, 2007
Damien Hirst është një nga figurat më të diskutueshme në skenën e artit sot. Me kafshët e tij të ngordhura të ruajtura në vepra arti me ‘formaldehid’ që shiten deri në 50.000 £, ai është një nga artistët më të paguar të kohës së tij, dhe gjithashtu një nga më të kritikuarit. Sepse Dashuria e Zotit është një derdhje platini e një kafke njeriu, të cilën Hirst e ka veshur me 8601 diamante. Kjo vepër arti u shit për çmimin më të lartë të paguar ndonjëherë për një vepër të një artisti të gjallë, me 50 milionë funte – ndërsa prodhimi i saj kushtoi 14 milionë funte. Puna ka për qëllim të vërë në dyshim moralin e artit dhe parasë. Mënyra sesi Hirst ka krijuar një markë për veten e tij si artist ka neveritur dhe frymëzuar shumë, por sido që të jetë, ai padyshim ka lënë mjaft gjurmë në botën e artit.
