Më shumë se 30 vjet më parë, holandezi dhe entuziasti i historisë, Max Ammer, mori një vendim nga pronari i tij i atëhershëm, një veteran lufte, në lidhje me avionët e zhytur të Luftës së Dytë Botërore në ujërat e Indonezisë.
Nga avionë lufte, Bakshishi e çoi në atë që do të bëhej një ekspeditë zhytjeje katërmujore nëpër arkipelagë të ndryshëm, duke u konsultuar me peshkatarët vendas gjatë rrugës.
Gjatë udhëtimit të tij, një vend u dallua nga pjesa tjetër e ky ishte Raja Ampat, një vend në Provincën Papua Perëndimore të Indonezisë.
E vendosur në zemër të Trekëndëshit Koral, Rrjeti i Zonës së Mbrojtur Detare, Raja Ampat, shtrihet mbi 4 milionë hektarë dhe përfshin rreth 1500 ishuj.
E vlerësuar me biodiversitetin më të pasur detar në Tokë dhe një vendndodhje relativisht e largët që e ka lejuar atë t’i shpëtojë turizmit masiv, nuk është çudi që Raja Ampat shpesh konsiderohet si “parajsa e fundit në Tokë”. Është shtëpia e më shumë se 1600 llojeve të peshqve dhe rreth 75 për qind e llojeve të koraleve të njohura në botë mund të gjenden atje.
“Ka zona të pafundme të bukura dhe qindra kopshte të bukura koralesh”, thotë Ammer.
Dashuria e tij si për bukurinë natyrore ashtu edhe për komunitetet lokale e frymëzoi atë të hapte Resortin “Kri Eco Dive” në 1994, me synimin për të trajnuar zhytësit vendas dhe për t’i sjellë njerëzit në “botën e paprishur ujore”.
Raja Ampat nuk ka qenë gjithmonë një histori suksesi, por arriti të dëshmonte se ndryshimi i vërtetë është i mundur me qasjen e duhur.
“Rreth 20 vjet më parë, Raja Ampat ishte në rënie për shkak të peshkimit të pakontrolluar komercial dhe praktikave të paqëndrueshme,” thotë Meizani Irmadhiany, nënkryetar i lartë dhe kryetar ekzekutiv i Konservasi Indonesia, për CNN Travel, duke përmendur gjuetinë e peshkaqenëve dhe gjuetinë e breshkave si shembuj.
Në vitin 2004, Raja Ampat iu shtua iniciativës së Papuas Perëndimore “Bird’s Head Seascape”, një projekt i krijuar që të krijojë një rrjet të Zonave të Mbrojtura Detare me mbështetjen e ndërkombëtarëve dhe autoriteteve lokale. Ajo përpiqet të ruajë burimet detare duke garantuar sigurinë ushqimore dhe përfitime të qëndrueshme ekonomike për vendasit.
“Që nga fillimi i nismës, popullatat e peshqve janë rikuperuar; gjuetia pa leje nga peshkatarët e jashtëm është ulur me rreth 90 për qind, koralet po rimëkëmben dhe siguria afatgjatë e ushqimit dhe e jetesës për komunitetet lokale është përmirësuar,” thotë Irmadhiany.
Joshja e komuniteteve lokale për t’u bërë anëtarë aktivë të përpjekjeve të ruajtjes ka qenë çelësi i suksesit të saj.
Në parqe punësohen vendasit për të vëzhguar dhe mbrojtur zonat. Ata ruajnë njohuritë, vlerat dhe praktikat tradicionale vendase si “Sasi”, term ky i cili i referohet traditës së vjetër lokale të sekuestrimit të zonave, për të lejuar rimëkëmbjen e ekosistemeve.
“Duhet të filloni me komunitetet dhe të siguroni që zgjidhjet tuaja t’i përshtaten nevojave të tyre. Qëllimi është t’i mbështesni angazhimet e tyre të vetëpërcaktuara, për të mbrojtur vendin e tyre, kështu që zgjidhja është e qëndrueshme dhe përfiton njerëzit vendas dhe biodiversitetin,” thotë Irmadhiany.
Përpjekjet e tyre po japin rezultat. Në fillim të këtij viti, Rrjeti i Parqeve Detare, Raja Ampat, i cili përfshin 10 zona të mbrojtura që mbulojnë më shumë se dy milionë hektarë, iu dha Çmimi i Parqeve Blu .
Organizuar nga Marine Conservation International dhe miratuar nga Kombet e Bashkuara, çmimi vjetor njeh parqet detare në mbarë botën për përmbushjen e standardeve më të larta të bazuara në shkencë për efektivitetin e ruajtjes.
Misool Eco Resort është në një “zonë të ndaluar”. Të gjitha aktivitetet e peshkimit dhe gjuetisë janë të ndaluara brenda rezervës detare prej 300,000 hektarësh.
Marit Miners është bashkëthemelues i “Misool Eco Resort” dhe “Misool Foundation”, një nga shembujt më të mirë të rëndësisë së angazhimit të komuniteteve lokale për të krijuar një vendpushim të qëndrueshëm financiarisht dhe mjedisor.
Marrëdhënia e saj me Raja Ampat filloi si një histori dashurie. Ndërsa udhëtonte në Bangkok në vitin 2005, ajo takoi shokun e saj entuziast të zhytjes dhe njëherësh, bashkëshortin e saj të ardhshëm, Andrew Miners. Në takimin e tyre të tretë, ai e ftoi atë të zhytej në Raja Ampat.
“Vizita ime e parë në Raja Ampat në vitin 2005 më ndryshoi jetën,” thotë Miners për CNN Travel. E lindur në Suedi, ajo studioi antropologji përpara se të zbulonte pasionin e saj për zhytjen në skuba dhe jogën në Tajlandë.
Ndërsa shkëmbinjtë nënujorë jashtë ishullit Batbitim, ku ndodhet tani Misool, ishin të mahnitshëm, diçka i mërziti minatorët rreth ish-kampit të gjuajtjes së peshkaqenëve.
“Unë nuk kisha parë një peshkaqen të vetëm të gjallë,” thotë Miners.
Biodiversiteti nuk është rikuperuar ende nga praktikat e peshkimit tregtar prej vitesh. Kjo e shtyu çiftin të themelonte Fondacionin Misool dhe Misool Resort, kjo e fundit një mënyrë për të mbështetur financiarisht punën e konservimit në 2005, jo shumë kohë pas vizitës së tyre të parë.
Më pas, ata arritën një marrëveshje me komunitetet lokale për ta kthyer Rezervatin Detar Misool në një “zonë të ndaluar”, që do të thotë se të gjitha aktivitetet e peshkimit dhe gjuetisë do të ndaloheshin brenda zonës prej 300,000 hektarësh. Ata kanë punësuar patrullën e tyre roje për të monitoruar ujërat që nga viti 2007.
Sa i përket vetë resortit, qëndrueshmëria dhe menaxhimi janë gjithmonë në krye të operacioneve.
Për shembull, panelet diellore reduktojnë përdorimin e karburanteve fosile. Uji i shiut mblidhet për të prodhuar ujë të pijshëm. Kopshtet në vend ofrojnë ushqim organik. Programet e fondacionit për menaxhimin e mbetjeve përfshijnë blerjen e mbeturinave dhe plastikës së oqeanit, të cilat ata ua shesin ricikluesve.
“Që nga viti 2007, biomasa e peshkut në Misool është rritur me një mesatare prej 250 për qind dhe popullatat e peshkaqenëve janë rikuperuar. Një ekosistem i shëndetshëm dhe i gjallë është i mrekullueshëm për turistët, por gjithashtu thelbësor për njerëzit vendas që varen nga bollëku i shkëmbinjve nënujorë”, thotë Minatorët.
Ajo vë në dukje se angazhimi i komuniteteve lokale është thelbësor për suksesin e vazhdueshëm të Raja Ampat, pasi një mjedis detar i mbrojtur mirë kërkon bashkëpunim dhe angazhim afatgjatë.
“Ndërsa ekosistemet rimëkëmben, bollëku i tyre bëhet gjithnjë e më tërheqës për ata që dëshirojnë t’i shfrytëzojnë ato. Kërcënimet evoluojnë dhe diversifikohen me kalimin e kohës… Është joreale dhe e rrezikshme të supozohet se një problem është rregulluar përgjithmonë.”
Kjo është arsyeja pse nevojitet përkushtim nga komuniteti, qeveritë lokale rajonale, shkencëtarët, pronarët e bizneseve, organizatat jofitimprurëse, shkollat, financuesit dhe mbështetësit me ndikim vendas dhe ndërkombëtarë, shton ajo.
Ammer ka vërejtur gjithashtu ndryshime pozitive në dy vendpushimet e tij të zhytjes në Papua.
Rreth dy dekada më parë, kur Dr. Gerry Allen nga Conservation International u zhyt në Cape Kri, shkëmbi i shtëpisë së Papua Diving, ai numëroi një rekord prej 327 lloje peshqish në një zhytje të vetme. Një dekadë më vonë, numri shkoi në 374 specie të veçanta në 90 minuta.
Ëndërrimi i thellësive: Destinacionet më epike të zhytjes në botë
Ato janë ndërtuar kryesisht me materiale vendase ndërsa kulmet janë bërë nga gjethet tradicionale të palmës së kashtës të korrura dhe të blera nga komunitetet lokale.
Dy vendpushimet e Papua Diving kanë qendra konservimi dhe zhytjeje, ndërsa rreth 90 për qind e stafit të tyre janë vendas.
Kur u pyet për vendet e tij të preferuara për të zhytur në Raja Ampat, Ammer thotë se lista është pothuajse e pafundme.
“Shpesh jam ende i habitur kur shikoj përreth gjatë një zhytjeje. Pyes veten nëse mund të ëndërroj të gjitha,” thotë Ammer, i cili ka përmendur vetë shumë nga pikat e zhytjes në zonë.
Përveç shkëmbit të famshëm shtëpiak të Papua Diving, Cape Kri, Reef i Sardenjve thuhet se ka “aq shumë peshq sa ndonjëherë bllokojnë rrezet e diellit”.
Kopshti i Melissa-s, i quajtur pas vajzës së Ammer-it, është shtëpia e një pllaje mahnitëse të bukur të cekët të shkëmbinjve koralorë të mbushur me korale të forta dhe të buta. Otdima, shtëpia e një pllajë të fortë të shkëmbinjve koralorë, mban emrin e Otto Awom, një papuan vendas që Ammer e trajnoi për t’u bërë një nga udhëzuesit e tyre më me përvojë të zhytjes.
Ka shumë për të parë mbi ujë edhe në Raja Ampat.
“Uji është i shpërndarë me dalje të vogla në formë kërpudhash, të mbështjellë me bimë shtambë dhe orkide të egra,” thotë Misool’s Miners.
“Artropodi më i madh tokësor, gaforrja e arrës së kokosit, mund të gjendet duke u gërvishtur në mes të nënës dhe specieve të pazakonta të shpendëve, si kakadi me kreshtë squfuri, briri i Blyth-it dhe qifti brahminy, zakonisht shihen. Mangrovat e trasha veprojnë si fidanishte ndërsa mund të hasësh edhe në strehim i fshehur për dhelprat fluturuese ose lakuriqët e natës.
Themeluesi i Papua Diving thotë se alternativat e punësimit kanë ndihmuar në zhdukjen e praktikave dikur të dëmshme të peshkimit.
Luis Kabes, një udhëzues lokal zhytjeje në Papua Diving, thotë për CNN Travel se për të pasur përvojën më të mirë në Raja Ampat, udhëtarët duhet gjithashtu “të vizitojnë një fshat lokal dhe të ndajnë pak kohë në shkollën lokale”.
“Na tregoni për vendin tuaj dhe mësoni nga ne. Ndani një vakt,” thotë Kabes, i cili vjen nga fshati Sawandarek në ishullin Batanta, një nga ishujt kryesorë të Raja Ampat.
Ai thotë se është krenar që Raja Ampat tani është një vend kaq i famshëm dhe është krenar që është një udhërrëfyes zhytjeje.
Pasi ka kaluar tre dekada në Raja Ampat dhe ka vizituar mbi 400 vende të avionëve të Luftës së Dytë Botërore atje, Ammer pranon se tërheqja më e madhe për të vepruar aty, janë njerëzit.
“Ndërvepro me njerëzit. Kudo,” shton Ammer, “ndoshta edhe ju do të bini në dashuri me ta dhe nuk do të dëshironi të ktheheni më në shtëpi.”
