“Ky është momenti kur gjyqtari po e lexon aktgjykimin…Ky është momenti kur ne lirohemi”
“Ka qenë një proces sfidues, i vështirë. Një sprovë e madhe”, ka thënë Fatmir Limaj.
Një djalë i ri nga Banja e Malishevës, u shndërrua në një nga eksponentët më të njohur të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Ai ishte Fatmir Limaj, nofkën e luftës e kishte “Çeliku”.
Shquhej si ndër eprorët më të rëndësishëm të UÇK.
I ishte besuar edhe drejtimi i operacionit “Shigjeta”.
Por, ai që njihej si ushtarë i fortë i UÇK-së, i angazhuar edhe në politikë pas luftës, u bë subjekti i parë shqiptarë i drejtësisë ndërkombëtare.
Fatmir Limaj u arrestua në vitin 2003 nga Tribunali i Hagës, e mbi të rëndonin akuza për krime lufte.
Nën akuza të njëjta u përfshinë edhe Isak Musliu dhe Haredin Balaj.
Procesi gjyqësor kundër Limaj zgjati 2 vjet, për të marrë pafajësinë në vitin 2005. 17 vjet më vonë ai rrëfen për këtë proces.
Ju e dini proceset e tilla gjyqësore nuk janë të lehta, në fakt aty sipas standardeve ndërkombëtare barra e provës i mbetet Prokurorisë, mirëpo je në një proces ku bëhet fjalë për të kaluarën tuaj, për personin, për realitetin, për historinë, për gjithë atë çka përfaqësojmë ne, sepse atje nuk kemi shkuar për çështje individuale”, ka thënë Limaj.
Lirinë e fitoj nga Haga, por për të arritur deri aty ishte një rrugë e mundimshme.
Atë posaçërisht e vështirësonte fakti se shumë dëshmi ishin marrë në Beograd, por ato duheshin sfiduar.
Një rast të tillë e mban mend mirë Fatmir Limaj.
“Ka qenë një komandant policie i Shtimes. Ai ka dëshmuar edhe në rastin e Millosheviqit, edhe e kishin sjellur në rastin tonë. Prokuroria e kishte futur disi që të dëshmojë në rastin tonë. Kur ai ka folur, ne atëherë e kishim dëshminë e tij që e kishte dhënë te Millosheviqi dhe avokati im e pyet ku ke qenë ti në atë kohë, thotë kam qenë komandant policie. I thotë po ta bëjë një pyetje. Masakra e Reçakut ka qenë masakër apo ska qenë masakrë? Jo tha s’ka qenë masakër. Unë kam qenë pjesë e atij aksioni dhe gjykata e ka largu menjëherë nga salla”, ka shtuar Limaj.
Limaj, që ka eksperiencë të madhe me drejtësinë ndërkombëtare, e vlerëson punën e gjykatësve të Tribunalit të Hagës.
“Ajo që është e rëndësishme të themi, është që në Hagë çdo gjë që ka ardhur nga Serbia, së paku ka qenë në pikëpyetje, mirëpo shumica nuk janë pranuar si të vërteta. As nuk janë trajtuar në proces në gjykatë. Prokuroria në fillim i ka sjellë, mirëpo kur ka fillu procesi gjyqësor nuk është bazuar në to, sepse që ta kemi të qartë, sepse ky është ai paradoksi që po ndodh tani, atëherë askush nuk ju ka besuar në Hagë dokumenteve që kanë ardhur nga shteti serb, askush. Për faktin se ai shtet ka qenë terrorist, për faktin që kreu i atij shteti me gjithë establishmentin e tij ka qenë i pabesueshëm. Bota e ka luftu atë regjim”, ka thënë ai.
Në fund të këtij procesi Fatmir Limaj u shpall i pafajshëm bashkë me Isak Musliun. Ndërsa, trupi gjykes për krime lufte e kishte dënuar Haradin Balën.
Rasti Limaj, nuk ishte i vetmi që ish pjesëtarët e UÇK-së u gjykuan në Tribunalin e Hagës.
Dhjetor, viti 2004.
Ramush Haradinaj, zgjedhet kryeministër i Kosovës. Por, në këtë pozitë qëndori vetëm deri në mars të vitit 2005.
Ai doli në një konferencë për media. Aty njoftoi se ndaj tij prokuroria e Tribunalit të Hagës, kishte ngritur një aktakuzë për krime lufte.
Në të përfshihej Lahi Brahimaj dhe Idriz Balaj.
Procesi gjyqësor ndaj tyre ishte maratonik, gjykim dhe rigjykim. Në fund të tre ish pjesëtarët e UÇK-së u shpallën të pafajshëm.
Gjylbehare Murati është një profesoreshë në fakultetin juridik. Ajo ka kryer disa hulumtime për proceset gjyqësore për krime lufte në në Tribunalin e Hagës dhe në gjykatat e tjera.
Thekson se rastet në këto gjykata janë zvarritur me vite të tëra dhe ky veprim, sipas saj arsyetohet duke u përdorur jurispodenca e Gjykatës së Strasburgut.
“I kanë përcaktuar katër kritere. Kriteri i parë është kompleksiteti i rastit, e dyta është sjellja e palës gjatë gjykimit, sjellja e organit administrativ, organit gjyqësor dhe thotë se cili është interesi i palëve. Këtë punën e kompleksitetit të rastit, këta e kanë arsyetu përmes provave të shumta që kanë, përmes dëshmitarëve të shumtë që kanë, përmes përkthimeve të shumta që kanë edhe në njëfar mënyre e kanë mbyllur derën që ti me u anku që ka zvarritje”, ka thënë Murati.
Proceset gjyqësore kundër ish-krerëve të UÇK-së në Hagë, sipas avokatit Tahir Rrecaj, që ka qenë pjesë e mbrojtjes në disa procese, janë përcjellur me shumë parregullsi.
“Vepra penale e krimeve të luftës është vepër unike dhe fillon nga momenti i fillimit të luftës deri në momentin e nënshkrimit të një marrëveshje paqësore dhe një person mund të kryejë një, dhjetë, 100 vepra penale krime lufte, krime kundër popullësisë civile dhe ajo duhet të trajtohet si një vepër penale unike… Fatkeqësisht këtu tek ne nuk ka ndodhë, nuk ka ndodhë as në Hagë, nuk po ndodhë as tash në Dhomat e Specializuara në Hagë, që personat të cilët një herë, apo edhe dy herë janë gjykuar për krime lufte dhe janë shpallë të pafajshëm, prapë gjykohen kinse për raste të tjera”, ka thënë Rrecaj.
Janar 2011, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës miratoi një raport që mbi Kosovën, vendosi një të zezë.
Atë e kishte përpiluar Dick Marty, një senator zvicerian ndërsa hudhet akzua të rënda mbi ish krerët e UÇK-së. Ai pretendonte se liderët e gueriles shqiptare, ishin përfshirë në krime lufte deri në trafikim të organeve.
Kjo bëri që 4 vjet më vonë Kosova të Themeloj një Gjykatë Speciale me ligje vendore por që elementet i ka ndërkombëtare.
Selia e sajë u vendos sërish në Hagë.
Pesë vjet pas themelimit, Zyra e Prokurorit të Specializuar nisi veprimet në terren. Pran gjykatës kishte dorëzuar një aktakuzë për krime lute.
Në të përfshiheshin hic më pak se ish krerët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ndërsa kishin funksione të larta politike.
Hashim Thaci, dha dorëheqje nga posti i presidentit dhe ju dorëzua drejtësisë. Njëjtë veproi edhe Kadri Veseli, Rexhep Selimi dhe Jakup Krasniqi.
Po vazhdojnë të mbahen në Hagë, e për akuzat nuk ndihen fajtor.
Kur ish krerët e UÇK-së, janë ende në pritje të gjykimit në Kosovë ka zëra se kjo gjykatë duhet të zhbëhet.
Deri tem tani inicativat për një gjë të tillë kanë qenë të pasuksesshme.
“Unë kam kërkuar prej grupit parlamentar të Vetëvendosjes që me fillu me zhbërjen e Gjykatës Speciale dhe deputetët e Vetëvendosjes nuk kanë qenë të gatshëm për me fillu me i analizu rrugët çfarë mund të bëjmë në këtë drejtim. Kam kërkuar edhe prej deputetëve të PDK-së, edhe ata të cilët e kanë votu që me fillu, nuk kanë qenë të gatshëm”, ka thënë deputeti i PDK-së, Fatmir Humolli.
“Edhe atëherë kur e kam marrë vendimin për ta kundërshtuar, edhe tani, vlerësoj se kjo gjykatë është e padrejtë, është gjykatë një etnike, është gjykatë e cila është bërë për të vendosur balancat në mes të shteteve të Evropës”, ka thënë deputetja e PDK-së, Ganimete Musliu.
Pos gjykimeve në Hagë e Gjykatë Speciale, shumë pjesëtar të Ushtrisë Clrimtare të Kosovës janë gjykuar edhe në Kosovë, nga UNMIK-u dhe EULEX-i.
Më i rëndësishmi ndër ta është Sylejman Selimi, ish komandant i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së, i cili madje edhe ishte dënuar për krime lufte nga një trup gjykues i EULEX-it në Gjykatën Themelore në Mitrovicë.