Me grupet armiqësore të mbështetura nga Turqia që mobilizohen kundër tyre në veriun e Sirisë dhe Damaskun e sunduar nga një grup miqësor me Ankaranë, fraksionet kryesore kurde të Sirisë janë në këmbë ndërsa përpiqen të ruajnë përfitimet politike të gdhendura gjatë 13 viteve të luftës.
Pjesë e një grupi etnik pa shtetësi që shtrihet në Irak, Iran, Turqi, Armenia dhe Siri, kurdët kanë qenë deri më tani ndër fituesit e paktë të konfliktit sirian, duke kontrolluar gati një të katërtën e vendit dhe duke udhëhequr një grup të fuqishëm të armatosur që është një aleat kyç i SHBA-së në luftën kundër Shtetit Islamik.
Por balanca e pushtetit është anuar kundër tyre që kur grupi islamik Hayat Tahrir al-Sham (HTS) përfshiu Damask këtë muaj, duke rrëzuar presidentin Bashar al-Assad, thanë për Reuters dy analistë dhe një diplomat i lartë perëndimor.
Ndryshimi sizmik në Siri pritet të japë një ndikim më të thellë turk, ashtu si ndryshimi i administratës amerikane po ngre pikëpyetje se për sa kohë Uashingtoni do të vazhdojë të mbështesë forcat e udhëhequra nga kurdët e vendit.
Për Turqinë, fraksionet kurde përfaqësojnë një kërcënim të sigurisë kombëtare. Ankaraja i sheh ato si një zgjatim i Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), e cila ka zhvilluar një kryengritje kundër shtetit turk që nga viti 1984 dhe konsiderohet një grup terrorist nga Turqia, Shtetet e Bashkuara dhe fuqitë e tjera.
Grupet kurde siriane “janë në telashe të thella”, tha Aron Lund, një bashkëpunëtor në Century International, një institut kërkimor me bazë në SHBA.
“Ekuilibri ka ndryshuar rrënjësisht në Siri në avantazhin e fraksioneve të mbështetura nga Turqia ose të lidhura me Turqinë, dhe Turqia duket e vendosur ta shfrytëzojë këtë në maksimum”.
Ndryshimi është reflektuar në ripërtëritjen e luftimeve për kontrollin e veriut, ku grupet e armatosura të mbështetura nga Turqia të njohura si Ushtria Kombëtare Siriane (SNA) kanë bërë përparime ushtarake kundër Forcave Demokratike Siriane (SDF) të udhëhequra nga kurdët.
Fanar al-Kait, një zyrtar i lartë në administratën rajonale të udhëhequr nga kurdët, i tha Reuters se rrëzimi i Asadit, Partia nacionaliste arabe Baath e të cilit shtypi kurdët për dekada të tëra, paraqiti një shans për të bashkuar vendin e copëtuar përsëri.
Ai tha se administrata është gati për dialog me Turqinë, por konflikti në veri tregoi se Ankaraja kishte “qëllime shumë të këqija”.
“Kjo sigurisht që do ta shtyjë rajonin drejt një konflikti të ri,” shtoi ai.
Presidenti turk Tajip Erdogan tha të premten se ai priste që shtetet e huaja të tërhiqnin mbështetjen për luftëtarët kurdë pas përmbysjes së Asadit, pasi Ankaraja kërkon të izolojë Njësitë e Mbrojtjes së Popullit (YPG), milicinë kurde që udhëhoqi aleancën SDF.
Duke iu përgjigjur pyetjeve nga Reuters, një zyrtar turk tha se shkaku kryesor i konfliktit nuk është “pikëpamja e Turqisë ndaj rajonit; është se PKK/YPG është një organizatë terroriste”.
“Elementët PKK/YPG duhet të dorëzojnë armët dhe të largohen nga Siria”, tha zyrtari.
Komandanti i SDF-së, Mazloum Abdi, në një intervistë për Reuters të enjten, pranoi praninë e luftëtarëve të PKK-së në Siri për herë të parë, duke thënë se ata kishin ndihmuar në luftimin e Shtetit Islamik dhe do të ktheheshin në shtëpi në rast se do të binte dakord për një armëpushim total me Turqinë. Ai mohoi çdo lidhje organizative me PKK.
FEMINIZMI DHE ISLAMIZMI
Ndërkohë, në Damask, udhëheqja e re po tregon ngrohtësi ndaj Ankarasë dhe po tregon se dëshiron të rikthejë të gjithë Sirinë nën autoritetin qendror – një sfidë e mundshme për decentralizimin që favorizojnë kurdët.
Ndërkohë që Turqia ofron mbështetje të drejtpërdrejtë për SNA, ajo së bashku me shtetet e tjera e konsiderojnë HTS një grup terrorist për shkak të së kaluarës së saj të Al Kaedës.
Pavarësisht kësaj, Ankaraja besohet të ketë ndikim të rëndësishëm mbi grupin. Një diplomat i lartë perëndimor tha: “Turqit mund të ndikojnë qartë tek ata më shumë se kushdo tjetër”.
Udhëheqësi i HTS Ahmed al-Sharaa i tha një gazete turke se rrëzimi i Asadit ishte “jo vetëm fitorja e popullit sirian, por edhe e popullit turk”.
Zyrtari turk tha se HTS nuk ishte dhe nuk kishte qenë kurrë nën kontrollin e Ankarasë, duke e quajtur atë një strukturë “me të cilën po komunikonim për shkak të rrethanave” dhe shtoi se shumë shtete perëndimore po e bënin gjithashtu këtë.
Grupet kurde siriane të udhëhequra nga Partia e Bashkimit Demokratik (PYD) dhe milicia e lidhur me YPG morën kontrollin e pjesës më të madhe të veriut pasi kryengritja kundër Asadit filloi në vitin 2011. Ata krijuan administratën e tyre, ndërsa këmbëngulnin se qëllimi i tyre ishte autonomia, jo pavarësia.
Politika e tyre, duke theksuar socializmin dhe feminizmin, dallon thellësisht nga islamizmi i HTS.
Zona e tyre u rrit ndërsa forcat e udhëhequra nga SHBA u bashkuan me SDF-në në fushatën kundër Shtetit Islamik, duke pushtuar zonat me shumicë arabe.
Grupet SNA të mbështetura nga Turqia e rritën fushatën e tyre kundër SDF-së ndërsa Assad po rrëzohej, duke pushtuar qytetin e Manbixhit më 9 dhjetor.
Uashingtoni ndërmjetësoi një armëpushim, por SDF ka thënë se Turqia dhe aleatët e saj nuk e kanë respektuar atë, dhe një zyrtar i ministrisë turke të mbrojtjes tha se nuk kishte një marrëveshje të tillë.
Mbështetja e SHBA-së për SDF-në ka qenë një pikë tensioni me aleatin e saj në NATO, Turqinë. Uashingtoni e sheh SDF-në si një partner kyç në luftën kundër Shtetit Islamik, të cilin Sekretari i Shtetit Antony Blinken ka paralajmëruar se do të përpiqet ta përdorë këtë periudhë për të rivendosur aftësitë në Siri. SDF po ruan ende dhjetëra mijëra të burgosur të lidhur me grupin militant.
Ministri turk i Mbrojtjes Yasar Guler tha fundjavën e kaluar se Turqia nuk ka parë asnjë shenjë të një rigjallërimi të Shtetit Islamik në Siri. Të premten, ministri i jashtëm i Turqisë, Hakan Fidan, i tha homologut të tij gjerman gjatë bisedimeve në Ankara se duheshin gjetur alternativa për menaxhimin e kampeve dhe burgjeve ku mbahen të arrestuarit.
Më vete, Ndihmës Sekretarja e Shtetit për Çështjet e Lindjes së Afërt, Barbara Leaf tha të premten se Uashingtoni po punonte me Ankaranë dhe SDF për të gjetur “një tranzicion të menaxhuar për sa i përket rolit të SDF në atë pjesë të vendit”.
Administrata e Presidentit Joe Biden ka thënë se trupat amerikane do të qëndrojnë në Siri, por presidenti i sapozgjedhur Donald Trump mund t’i largojë ato kur të marrë detyrën më 20 janar.
LETËR TRUMP-it
Gjatë administratës së tij të parë, Trump u përpoq të tërhiqej nga Siria, por u përball me presion në vend dhe nga aleatët e SHBA-së.
Në një letër të 17 dhjetorit drejtuar Trump, të shqyrtuar nga Reuters, zyrtari i lartë kurd sirian Ilham Ahmed tha se Turqia po përgatitej të pushtonte verilindjen përpara se ai të merrte detyrën.
Plani i Turqisë “kërcënon të zhbëjë përparimin e viteve në sigurimin e stabilitetit dhe luftimin e terrorizmit”, shkroi ajo. “Ne besojmë se ju keni fuqinë për të parandaluar këtë katastrofë.”
Ekipi i tranzicionit i Trump nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment. Trump tha më 16 dhjetor se Turqia do të “mbajë çelësin” për atë që ndodh në Siri, por nuk ka njoftuar planet e tij për forcat amerikane të stacionuara atje.”Kurdët janë në një pozitë të palakmueshme,” tha Joshua Landis, një ekspert për Sirinë në Universitetin e Oklahomës. “Sapo Damasku të konsolidojë fuqinë e tij, ajo do të lëvizë në rajon. SHBA nuk mund të qëndrojë atje përgjithmonë.
“Udhëheqësi i HTS Sharaa i tha transmetuesit britanik BBC se kurdët ishin “pjesë e popullit tonë” dhe “nuk duhet të ketë ndarje të Sirisë”, duke shtuar se armët duhet të jenë tërësisht në duart e shtetit.
Sharaa pranoi një nga shqetësimet kryesore të Turqisë – praninë e luftëtarëve kurdë jo-sirianë në Siri – dhe tha: “Ne nuk pranojmë që tokat siriane të kërcënojnë dhe destabilizojnë Turqinë apo vende të tjera.”
Ai u zotua të punojë përmes dialogut dhe negociatave për të gjetur “një formulë paqësore për të zgjidhur problemin”, duke thënë se ai besonte se kontaktet fillestare ishin vendosur “midis kurdëve në Sirinë verilindore ose organizatës SDF”.
Kait, zyrtari kurd, tha se administrata e tij dëshironte “një Siri demokratike, një Siri të decentralizuar, një Siri që përfaqëson të gjithë sirianët e të gjitha sekteve, feve dhe etnive”, duke i përshkruar këto si vija të kuqe. SDF do të ishte “një bërthamë e ushtrisë së ardhshme siriane”, shtoi ai.
Komandanti i SDF-së Abdi, në intervistën e tij për Reuters, konfirmoi se ishte vendosur kontakt me HTS për të shmangur përleshjet midis forcave të tyre, por tha se Ankaraja do të përpiqej të ngulte një pykë midis Damaskut dhe administratës së udhëhequr nga kurdët.
Megjithatë, ai tha se kishte mbështetje të fortë nga partitë ndërkombëtare, duke përfshirë koalicionin e udhëhequr nga SHBA, për bashkimin e SDF-së në “fazën e re politike” në Damask, duke e quajtur atë “një mundësi të madhe”.
“Ne po përgatitemi, pas një armëpushimi total mes nesh dhe midis Turqisë dhe fraksioneve të lidhura, për t’iu bashkuar kësaj faze,” tha ai.