Incidentet që kanë ndodhur ditëve të fundit në veri të Kosovës, ku janë djegur tetë vetura, shumica të riregjistruara me tabela RKS (Republika e Kosovës), janë sinjale se në atë pjesë të vendit ekzistojnë tendencat për tensionimin dhe përshkallëzimin e situatës, vlerësojnë njohësit e proceseve politike, Agon Maliqi dhe Verolub Petroniq.
Një përshkallëzim eventual i situatës në veri të Kosovës, sipas tyre, do të ishte përpjekje për të penguar zbatimin e Marrëveshjes drejt normalizimit të marrëdhënieve Kosovë-Serbi, për të cilën kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiq, u pajtuan më 18 mars në Ohër.
Policia e Kosovës, më 1 prill, ka arrestuar një pjesëtar të komunitetit serb në Mitrovicën e Veriut nën dyshimin se, ndër të tjera, ka marrë pjesë në djegien e një veture.
Gjykata Themelore në Prishtinë ia ka caktuar masën e paraburgimit prej një muaji të pandehurit M.B, nën dyshimet se ka kryer pesë vepra penale.
Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani, më 3 prill ka thënë se incidentet në veri të Kosovës janë të orkestruara nga “struktura ilegale të mbështetura nga Beogradi”, të cilat kanë për qëllim “frikësimin dhe kanosjen e popullatës lokale serbe, si dhe krijimin e një klime frike dhe pasigurie”.
Më 2 prill, ministri i Jashtëm i Serbisë, Ivica Daçiq, ka akuzuar Qeverinë e Kosovës se “dëshiron ta destabilizojë gjendjen dhe t’i shmangë detyrimet që ka ndërmarrë përmes marrëveshjes së Ohrit”.
Qeveria e Kosovës nuk u është përgjigjur pyetjeve të Radios Evropa e Lirë se a i sheh këto incidente si sinjal për tendosjen e situatës në veri dhe a e sheh një përshkallëzim eventual si pengesë për zbatimin e Marrëveshjes bazë.
Të gjitha këto zhvillime kanë ndodhur në prag të takimit ndërmjet kryenegociatorëve të Kosovës dhe Serbisë, Besnik Bislimi dhe Petar Petkoviq, i cili zhvillohet më 4 prill në Bruksel.
Ky është takimi i parë i palëve pas takimit të Ohrit, më 18 mars.
Incidentet në veri, sinjale nga grupet kriminale
Njohësi i proceseve politike, Agon Maliqi, në një intervistë për REL-in vlerëson se incidentet në veri të Kosovës janë hapa provokues që strukturat e caktuara, të cilat sundojnë në veri, i ndërmarrin me shpresën për të nxitur reagimin e institucioneve të Kosovës. Në funksion të kësaj, sipas tij, ishte edhe deklarata e Daçiqit.
“Mendoj që është shenjë treguese, prej momentit kur kryeministri (i Kosovës, Albin) Kurti deklaroi publikisht se Kosova do ta zbatojë (formojë) Asociacionin, kemi parë një varg të deklaratave ndërkombëtare që, në njëfarë forme, topin për hapat e radhës e hedhin te Beogradi. Pra, është e qartë që adresa e provokimeve është ajo e strukturave të krimit të organizuar në veri, të cilat po mundohen ta japin një lloj shenje, njëfarë kërcënimi, por edhe ta bëjnë një lloj provokimi, në mënyrë që Kosova të ndërhyjë dhe më pas të fajësohet për tensionimin e situatës”, thotë Maliqi.
Ai shton se atmosferës së tensionuar në veri i ka kontribuuar edhe përcaktimi i Listës Serbe – partisë më të madhe të serbëve të Kosovës – që të mos marrë pjesë në zgjedhjet për kryetar të katër komunave të veriut të Kosovës, të shpallura për datën 23 prill.
Këto zgjedhje organizohen në katër komunat veriore – Mitrovicë e Veriut, Zveçan, Leposaviq dhe Zubin Potok – pas dorëheqjeve të kryetarëve të tyre, në nëntor të vitit të kaluar, në shenjë pakënaqësie ndaj vendimit të Qeverisë së Kosovës për riregjistrimin e makinave me targa serbe në RKS – Republika e Kosovës.
Verolub Petroniq, nga organizata joqeveritare, Qendra Humanitare – Mitrovicë, thotë se incidentet në veri janë në funksion të tensionimit të situatës, në mënyrë që palët më pas ta fajësojnë njëra-tjetrën për ndonjë krizë të mundshme. Djegia e veturave, sipas tij, bëhet nga persona të caktuar që janë në kontroll të grupeve kriminale, të cilat po ashtu, siç thotë ai, janë të lidhura me strukturat në pushtet në veri të Kosovës, por edhe në Prishtinë.
“Është evidente se Prishtina dhe Beogradi po i dërgojnë sinjale njëra-tjetrës përmes atyre grupeve kriminale. Mendoj se janë (struktura) të kontrolluara ose janë persona të rinj, të cytur, me arsyetimin se duhet djegur veturat ‘tradhtarëve’ që kanë marrë targat e Kosovës dhe kjo është e gjitha”, thotë Petroniq.
Maliqi: Përshkallëzimi i situatës saboton zbatimin e Marrëveshjes
Djegia e veturave në veri të Kosovës është dënuar nga vendet perëndimore. Ato më herët, po ashtu, kanë shprehur keqardhjen për mospjesëmarrjen e Listës Serbe në zgjedhjet e 23 prillit.
Ambasadori amerikan në Kosovë, Jeffrey Hovenier, ka thënë se vendi i tij dënon “djegien kriminale të veturave në veri të Kosovës”.
Ambasadori gjerman në Kosovë, Jorn Rode, shkroi se pse Lista Serbe – partia më e madhe e serbëve në Kosovë – nuk i dënoi incidentet në komunat në veri.
Nënkryetari i Listës Serbe, Igor Simiq, ka deklaruar se këto pohime të ambasadorit gjerman janë të pasakta, ngase siç tha ai, së bashku me kryetarin e Listës Serbe, Goran Rakiq, e kanë dënuar djegien e veturave në veri.
Në një konferencë për media më 2 prill, Simiq tha se djegia e veturave me targa të Kosovës është “e papranueshme”.
Në një deklaratë të kësaj partie, më 1 prill, është thënë se në rast se nuk lirohet personi, (M.B) i arrestuar nën dyshimin për djegien e një veture, do të shkaktohet “reagimi nga serbët”.
Bashkimi Evropian ka thënë se shpreson që ajo që ka ndodhur ditëve të fundit në veri të Kosovës nuk do të ndikojë në takimin e kryenegociatorëve të Prishtinës dhe Beogradit, Besnik Bislimi dhe Petar Petkoviq, të cilët do të takohen të martën, më 4 prill, në Bruksel.
Analisti Agon Maliqi shpreh mendimin se situata e tensionuar në veri mund të pengojë zbatimin e Marrëveshjes që shpie drejt normalizimit të marrëdhënieve Kosovë – Serbi.
Në këtë kontest, siç thekson ai, ndërmjetësuesit e BE-së në dialog, por edhe partnerët amerikanë, do të duhej të jenë të vëmendshëm dhe ta kuptojnë se te kush qëndron përgjegjësia për pengimin e zbatimit të marrëveshjes.
“Këto zhvillime mund të kenë ndikim te marrëveshja, sepse elementet më të rëndësishme të marrëveshjes nuk mund të zbatohen pa pjesëmarrjen e komunitetit serb në veri. Me një grup sabotuesish, i cili operon vetë ose është i koordinuar me Beogradin, që shkakton incidente dhe është i gatshëm ta përshkallëzojë situatën. Marrëveshja bëhet vështirë e zbatueshme dhe kjo gjithsesi mund të ndikojë edhe në besueshmërinë dhe gatishmërinë e Kosovës për të ecur përpara me marrëveshjen”, thekson Maliqi.
Petroniq: Po hyjmë në një situatë kritike
Verolub Petroniq vlerëson se situata në veri të Kosovës po tendoset gjithnjë e më shumë. Një numër i madh i qytetarëve serbë në veri të Kosovës, sipas tij, i ka hequr targat e lëshuara nga Serbia, për shkak se u ka kaluar afati i regjistrimit.
Siç thotë ai, këta qytetarë janë gjetur mes dy zjarreve, për shkak se nuk po mund të qarkullojnë me automjete pa targa, nga frika se autoritetet policore mund t’ua konfiskojnë veturat.
Në anën tjetër, thekson ai, qytetarët kanë frikë t’i riregjistrojnë automjetet me targa RKS, nga frika se individë apo struktura të caktuara mund t’ua djegin ato.
Situata sipas tij ka arritur buzë shpërthimit.
“Mendoj se po hyjmë në një situatë të skajshme dhe mjaft serioze. Ndoshta tashmë kemi hyrë, ndonëse nuk duket ashtu. Por, kjo periudhë, deri në zgjedhje (më 23 prill) do të jetë mjaft kritike. Prilli do të jetë mjaft i nxehtë. Ekziston mundësia e madhe që të arrihet deri te përshkallëzimi, pikërisht në këtë periudhë. Më pas do ta fajësojnë dhe do ta akuzojnë edhe më tej njëri-tjetrin, qoftë për vakumin e sigurisë, qoftë për vakumin ligjor, për mosfunksionimin e prokurorisë, gjyqeve dhe të gjitha të tjerave”, shprehet Petroniq.
Ai shton se tashmë në mesin e qytetarëve serbë po qarkullojnë thashethemet se së shpejti do të vendosen barrikadat për të bllokuar rrugët në komunat e veriut të vendit.
Grupe të serbëve në veri bllokuan me barrikada disa rrugë në veri të Kosovës në fund të vitit të kaluar, dhe një nga arsyet për këtë veprim ishte vendimi i Qeverisë së Kosovës që të gjitha makinat me targa ilegale serbe të riregjistrohen në RKS.
Gjithashtu, në fund të vitit, në veri të vendit janë raportuar djegie të veturave me targa RKS.
Me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, u arrit një marrëveshje për targat dhe
Kosova hoqi dorë nga masat ndëshkuese, nëse nuk bëhet riregjistrimi i makinave, ndërkaq Serbia ka thënë se nuk do të lëshojë më targa të reja për makinat që qarkullojnë në Kosovë.
Burime të Radios Evropa e Lirë në Bruksel kanë thënë se në takimin e 4 prillit, ndërmjet kryenegociatorëve Bislimi dhe Petkoviq, pritet të diskutohet edhe për çështjen e targave.