Një ekip studiuesish indonezianë dhe australianë kanë zbuluar rastin më të vjetër të amputimit kirurgjik deri në ditët e sotme, në Borneo. Gjetja paraqet një arritje të jashtëzakonshme në parahistorinë njerëzore.
Ky studim përshkruan mbetjet skeletore të një të rrituri të ri të gjetur në një shpellë në Borneo, të cilit i ishte amputuar një pjesë e këmbës së majtë, ndoshta si fëmijë, të paktën 31 mijë vjet më parë. Personi i mbijetoi procedurës kirurgjikale, duke jetuar për të paktën gjashtë deri në nëntë vjet të tjera.
Gjetja paraqet një arritje të jashtëzakonshme. Është jashtëzakonisht e vështirë për të parandaluar infeksionet në amputimet kirurgjikale, edhe sot e kësaj dite. Megjithatë, 30 mijë vjet më pare, një komunitet ishte në gjendje të lundronte me sukses në venat, arteriet, nervat dhe indet dhe ta mbante plagën të pastër në mënyrë që të shërohej me sukses. Ky individ vazhdoi jetën në moshën madhore dhe një shkak i panjohur çoi në vdekjen e tij.
Bioarkeologu dhe një ekspert në skeletet e lashta, Dr Melandri Vlok, në Universitetin e Sidneit tha se zbulimi është “emocionues dhe i papritur”.
“Zbulimi nënkupton që të paktën disa grupe moderne të kërkimit të ushqimit njerëzor në Azinë tropikale kishin zhvilluar njohuri dhe aftësi të sofistikuara mjekësore shumë kohë përpara tranzicionit bujqësor neolitik,” tha Dr Vlok, bashkëautori i punimit dhe një bashkëpunëtor kërkimor postdoktoral në Sidnei.
Studimi i eshtrave
Skeleti i të rriturve të rinj, me gjasë në të 20-at e tyre kur vdiqën, u varros me kujdes brenda shpellës LiangTebo, shpellë kjo e cila ndodhet në Borneo në Kalimantan Lindor, në një zonë karstike gëlqerore që strehon disa nga artet shkëmbore më të hershme në botë.
Eshtrat u zbuluan nga arkeologët nga Universiteti “Griffith” dhe Universiteti i Australisë Perëndimore (UWA) vetëm disa ditë përpara mbylljes së kufijve për pandeminë COVID-19, në mars të vitit 2020. Ekipi u drejtua nga profesori, Maxime Aubert dhe Dr Tim Maloney nga Universiteti Griffith, Dr. India Dilkes-Hall (UWA) dhe Andika Priyatno nga Qendra e Ruajtjes së Trashëgimisë Kulturore “Kalimantan Timur”.
Dr Vlok i Universitetit të Sidneit u ftua të studionte eshtrat kur ato u kthyen në Australi.
“Askush nuk më tha se nuk e kishin gjetur këmbën e majtë në varr,” tha Dr Vlok. “Më mbajtën të fshehur për të parë se çfarë do të gjeja”.
Teksa Dr. Vlok ekzaminonte eshtrat, këmba e majtë dukej e tharë dhe ishte sa e një fëmije, por individi ishte një i rritur. Ajo hapi pjesën e këmbës që përmbante trungun dhe vuri re se prerja ishte e pastër, e shëruar mirë dhe nuk kishte asnjë provë për ndonjë infeksion.
“Mundësitë që amputimi të ishte një aksident ishin të vogla,” tha Dr Vlok. “Përfundimi i vetëm ishte se ky ishte operacioni i epokës së gurit.”
Dr Vlok vrapoi në zyrë për t’u treguar kolegëve të saj studiues se çfarë kishte gjetur.
“Unë u thashë atyre se mendova se dukej si një amputim kirurgjik,” tha ajo. “Deri atëherë ata thanë se tashmë e dinin se këmba mungonte.”
Dr Vlok sapo kishte konfirmuar dyshimet. Këmba nuk u vendos kurrë në varr fillimisht.
Një aksident
Ndërsa nuk është plotësisht e qartë se çfarë çoi në amputim, individi gjithashtu kishte një frakturë të shëruar shumë mirë në qafë dhe traumë në kockën e jakës që mund të ketë ndodhur gjatë së njëjtës ngjarje, tha Dr Vlok.
“Një aksident, si për shembull një nga rënia e gurit mund të ketë shkaktuar lëndime dhe u kuptua qartë nga komuniteti se këmba duhej hequr që fëmija të mbijetonte”, tha ajo.
Arkeologët, përfshirë drejtuesin e gërmimeve, Dr. Tim Maloney, iu desh të kalonin luginën dhe të ngjiteshin në shkëmbin e madh për të hyrë në shpellë, duke dëshmuar se sa e jashtëzakonshme ishte që dikush me vetëm një këmbë të kishte mbijetuar në një terren kaq sfidues.
“Kjo gjetje unike sfidon supozimet e aftësive të njerëzimit në të kaluarën dhe është vendosur të avancojë ndjeshëm të kuptuarit tonë për mënyrat e jetës njerëzore në pyjet tropikale të shiut,” tha Dr Dilkes-Hall.
Amputimi është heqja kirurgjikale e një pjese të trupit, si një krah ose këmbë. Një amputim mund të jetë i nevojshëm nëse keni një infeksion të rëndë në gjymtyrë, nëse gjymtyrët tuaja janë prekur nga gangrena (shpesh si rezultat i sëmundjes arteriale periferike), apo të pasurit një traumë serioze në gjymtyrën tuaj, si p.sh. një shtypje ose plagë shpërthimi.