“Me i gjet mua më doket sikur memi pru gjallë, vetëm me ardh në vend të vetë mu varros”, ka thënë Vezire Batusha nga Krusha e Vogël.
“Kosova është e mbuluar me masakra dhe me varre, përjetimet e përkujtimet janë shumë të dhimbshme”, ka thënë Lush Krasniqi nga Meja.
“Ditë më e veshtire, nuk e di qysh me kanë, po i kqyrëm të gjithë do mujtëm me i gjetë, apo do pa kry, pa këmbë, të qallamitur”, ka thënë Adem Osmani nga Izbica.
“Jam dalë i kam kqyr, sikur që i keni parë pa zemer pa kry, pa pjesë të trupit”, ka thënë Rame Shabani nga Reçaku.
Varret e Burim e Lirim Batushës, nga Krusha e Vogël vazhdojnë të jenë ende bosh, edhe pas dy dekadash, nga përfundimi i luftës në Kosovë.
Bashkë me këta dy djem, në mesin e mbi 110 burrave të tjerë të këtij fshati, që u vranë më 26 mars të vitit 1999, ishte edhe babai i tyre.
Kësaj mizore, i shpëtoi nëna e Burimit dhe Lirimit, Vezire Batusha. Ajo edhe pas 24 vjetësh, rrëfen në deatje momentin kur e kishte kuptuar se dy djemtë e poashtu edhe burri ishin vrarë.
“Atë ditë kur kemi dalë, unë kishin pas mbet disa gra të katundin, knej edhe unë qiken e kemi dalë te Drini, tu kqyr mua mu dokshin sikur fmija e mi, mua mu kanë dokë sikur fëmija e mij, po ato ishin kanë do gra, unë ju thash disa të katundit se kjo kunata ime djalë të motres, e po i tham, o Shaban mos janë fëmija të mi, më tha jo bre Vezire, nuk janë, me kanë fëmijët tuaj unë shkoj i marr por janë gra, që kanë nejt e po kqyrin, tani kaj kemi flejt aty atë natë, sikur ne tu bëritit tu kajt, dil kqyr knej, e kemi pa një kamion tu u kall, por sdijshim ne kush po janë, të nersërmen ka ardh Qamil Shehu, vjehrra jeme i ka thënë Qamil a është najkush, cka me të thënë bre, kur djemt e mi i kam lënë, qaty, nëpër xhenaze kam ardhë, asnjë ka thënë nuk është, asnjë nuk ka shpëtuar”, ka thënë Batusha.
Trupat e asnjërit prej tyre, ende nuk janë gjetur, derisa Batusha thotë se shpresën ende e ka se një dite do mund të i varros, në vendin ku u rritën.
“Shumë vështirë, shumë tragjedi e madhe ma keq më ska qysh, mua burrin e dy djemtë vjehrres 3 djem e 3 nipa, 8 vetëm të vjehrrës, knej mahalla krejt 22, krejt katundi 113, ma keq më, do janë gjet do sjanë gjet, mi gjet mua më doket sikur memi pru gjallë, vetëm me ardh në vend të vetë mu varros, e din varrin shkon qanë, pajtohesh se me dek mu kanë kishin dek qatë ditë, po spo u vdeska me zor”, ka rrëfyer Batusha.
Shumë afër këtij fshati gjendet edhe fshati Krushë e Madhe, e komunës së Rahovecit, fshat në të cilin u vranë rreth 240 persona, më 25, 26 e 27 mars të 99.
Mbi 60 varre në këtë kompleks memorial në këtë fshat edhe më tutje, mbesin pa emra e mbiemra. Në mesin e të vrarëve, rreth 30 persona ishin nga fshatrat përreth, që kishin shkuar të strehoheshin në këtë vendbanim.
Strehë gjatë luftës kërkuan edhe qindra persona në fshatin Mejë, të Gjakovës. Por, jo të gjithë shpëtuan të gjallë në prillin e vitit 1999.
Familjarët e viktimave thonë se dhimbja për humbjen e të afërmve të tyre, vetëm sa shtohet çdo ditë e më shumë.
“Është shumë e ndjeshme, shpirtënore dhe psikologjike se gjërat e këqija të gjitha duken, që kanë ndodhur dje, ato nuk zbehen nuk veniten, kështu që për ne si familjarë cdo gjë na duket se ka ndodhë dje, dhe asgjë nuk është zhdukur nga ana negative, nga mërzia, dhimbja nga pritja përvec se i kemi të freskëta, gjithmonë dhimbjet ajo cfarë kujtojmë me dinjitet e krenari e kemi atë se të gjiothë ata njerëz që kanë rënë për lirin e Kosovës, janë themeli i asaj që ne e gëzojmë, ndërsa kur vinë kësilloj përvjetorësh sic është 27 prilli, dita pavarësisë e shumë e shumë përvjetore që kanë të bëjnë me ngjarjet tragjike shekullore që kanë nododhë në Kosovë, normal që më së keqi ndihen familjarët”, ka treguar Lush Krasniqi.
Në fshatin Mejë të Gjakovës u vranë 377 persona, trupat e të cilëve më pas ishin dërguar në varrezë masive në Batajnicë, të Serbisë.
“Kosova është e mbuluar me masakra dhe me varre, përjetimet përkujtimet janë shumë të dhimbshme, e aq më keq se këtu kemi pasur fat të keq, se shumica e tyre ose mbi 300 kanë qenë të zhdukur, dhe që kufomat e para janë identifikuar pas 4 viteve, në vitin 2003, ose 90% nga varrezat masive të Batajnicës në Serbi”, ka shtuar Krasniqi
Nga Meja e Gjakovës, zhvendosemi në një rajon tjetër të Kosovës, për të rrëfyer për një krim pokaq mizorë.
Këto pamje që pa 15 janarin e 1999, nuk mund të i heq assesi nga mendja, Ramë Shabani, nga Reçaku. Në këtë fshat, u vranë 45 civil shqiptarë.
“Unë i kam nijë të gjitha, tashti edhe kur shkojë atje um doket sikur atë ditë, se unë mendoj se vllau e krejt këta në rendin e parë janë të vramë në atë vend, deri te Ragipi janë në qatë vend, unë mendoj se dikush ka vdek se u kanë grumbull i madh, ka vdek dikush për një pikë ujë, skam pasë mundësi mja dhënë”, ka thënë Shabani.
“Walker u ardh e ka pa bacin Banush së pari, te trafa pa kry i ka pa të gjithë, aty te vendi i masakrës, sic thotë ai është masakër kundër njërzimit, komandat Kaqiki, del një ushtarë, sikur që i keni parë të gjithë populli..Të nesërmen në mbrëmje i kemi tubu i kemi pru në xhami, 4 a 5 ditë u bë luftime për kufoma, i kanë marr deri me 11 shkurt ne kemi pasur masakër, me 11 shkurt 24 vjet ne i kemi varros”, ka shtuar Shabani.
Pikërisht nga Reçaku, William Walker, atëherë shef i Misionit Verifikues të OSBE-së në Kosovë, alarmoi botën për atë se cfarë ishte duke ndodhur kundër popullatës civile, në Kosovë.
Njerëz të masakruar kishte parë, edhe Adem Osmani në masakrën e fshatit Izbicë të komunës së Skenderajt, ku u vranë rreth 140 persona.
26 majin e 1999, ai e përshkruan si ditën më të vështirë të jetës së tij.
“Atë natë që ka filluar masakra, u kanë Nata e Bajramit atë nat u kanë urdhëri qa u kanë ushtarë me u largu prej popullatës, jemi dalë kejt në mal, të nesërmen Ditën e Bajramit janë vra 146 në Izbicë, e na nuk e kemi ditë që janë vra 146 jemi dalë dytën ditë me njëfar Ismet Osmani, që është i vrarë tash, sjemi dalë me kqyr kush u vra, por jemi dalë rastësisht kur jemi dalë e kemi parë të gjithë të vrarë, 146 vetë ditë më e veshtire, nuk e di qysh me kanë, po i kqyrëm të gjithë do mujtëm me i gjetë, apo do pa kry pa këmbë, të qallamitur, i kemi tubu qysh kemi mujt”, ka thënë Osmani.
“Ditë me të vështirë nuk ka qysh, ajo masakër nuk është zbulu kush u kanë krimi, a kush ka bërë krim, na i dimë disa ama krejt nuk i dimë”, ka theksuar ai.
Ani pse stina e pranverës është simbol dielli, e lulëzimi ajo në Kosovë, sjellë kujtime të errëta të shuarjes së jetëve të rreth 13 mijë e 500 personave, prej të cilëve mbi 1600 ende vazhdojnë të jenë të zhdukur.