Persona të armatosur të Hamas-it nisën një sulm të paprecedentë ndaj Izraelit nga Rripi i Gazës më 7 tetor 2023, duke vrarë 1 mijë e 200 njerëz dhe duke marrë peng rreth 240.
Menjëherë pas këtij akti barbar, ushtria izraelite u përgjigj me sulme ajrore mbi Gaza, pastaj edhe filloi një ofensivë tokësore për “zhdukjen” e Hamas-it.
Më shumë se 21 mijë njerëz janë vrarë në Gaza nga kundërpërgjigjja ushtarake e Izraelit, sipas Ministrisë së Shëndetësisë të drejtuar nga Hamas-i.
Gjatë një armëpushimi të përkohshëm në fund të nëntorit, Hamasi liroi 105 pengje dhe Izraeli liroi 240 të burgosur palestinezë në këmbim.
Cili është qëllimi i “operacionit ushtarak” të Izraelit në Gaza?
Që nga sulmet e 7 tetorit, avionët luftarakë të Forcave të Mbrojtjes të Izraelit (IDF) kanë kryer sulme ajrore në të gjithë Gazën, ndërsa trupat e saj kanë lëvizur nëpër territor duke “bluar” atë.
Kryeministri Benjamin Netanyahu tha se Izraeli kishte një “qëllim të qartë për të shkatërruar aftësitë ushtarake dhe qeverisëse të Hamas-it”, si dhe lirimin e pengjeve.
Izraeli, Britania e Madhe, SHBA dhe fuqitë e tjera perëndimore e klasifikojnë Hamas-in si një organizatë terroriste.
Netanyahu deklaroi gjithashtu se Izraeli do të kishte “përgjegjësi të përgjithshme të sigurisë” për Gazën “për një periudhë të pacaktuar” pas konfliktit. Megjithatë, ai më vonë tha se Izraeli nuk kishte plane për të ripushtuar territorin.
Izraeli, duke rritur kapacitetet e saj, angazhoi 300 mijë rezervistë për operacionin, duke rritur forcën e tij të qëndrueshme prej 160 mijë trupash.
Çfarë po ndodh në terren në Gaza?
IDF thotë se ka goditur më shumë se 22 mijë objektiva që nga 7 tetori.
Ai gjithashtu thotë se ka shkatërruar më shumë se 800 boshte tunelesh të ndërtuara nën Gaza. Hamas-i pretendoi më parë se rrjeti i tij i tunelit shtrihet për 500 km (310 milje).
Imazhet satelitore tregojnë se rreth 100 mijë ndërtesa në Gaza mund të jenë dëmtuar gjatë luftimeve.
Pas përfundimit të armëpushimit të përkohshëm, trupat izraelite u futën në Gazën jugore dhe filluan operacionet kundër Hamas-it dhe grupeve të tjera të armatosura në dhe rreth qytetit të Khan Younis.
Ofensiva tokësore tani po zgjerohet në kampet e refugjatëve në Gaza qendrore.
IDF ka kryer shumë sulme ajrore në Rafah, afër kufirit me Egjiptin, ku më parë u tha banorëve të Khan Younis të iknin.
Ka pasur luftime të ashpra në veri, rreth kampit të refugjatëve Jabalia dhe rrethit Shejaiya të qytetit të Gazës. OKB vlerëson se 100 mijë civilë mbeten në veri.
Izraeli pretendon se ka vrarë mijëra luftëtarë të Hamas-it gjatë luftës dhe ka arrestuar qindra të tjerë.
IDF thotë se 167 ushtarë izraelitë janë vrarë që nga fillimi i ofensivës së saj tokësore më 27 tetor 2023.
Kush janë pengjet dhe sa janë liruar?
Gjatë sulmeve të 7 tetorit, Hamasi mori rreth 240 pengje, të cilët tha se ishin fshehur nga kjo organizatë në “vende dhe tunele të sigurta” brenda Gazës.
Izraeli tha se më shumë se 30 nga pengjet ishin fëmijë dhe të paktën 10 ishin të moshës mbi 60 vjeç. Sipas autoriteteve izraelite, rreth gjysma e pengjeve kishin pasaporta të huaja nga 25 vende të ndryshme.
Sipas një marrëveshjeje të ndërmjetësuar nga Katari, një pauzë shtatëditore në luftime filloi më 24 nëntor.
Gjatë armëpushimit, 81 izraelitë dhe shtetas të dyfishtë u liruan, së bashku me 24 të huaj. Në këmbim të pengjeve izraelite, 240 palestinezë u liruan nga burgjet izraelite.
Pengjet e liruar përfshinin:
- 78 gra dhe fëmijë izraelitë
- 23 tajlandezë dhe një filipinas
- 3 ruso-izraelitë
Hamasi la katër pengje izraelite të shkojnë përpara armëpushimit dhe një tjetër u lirua nga forcat izraelite.
Trupat izraelite qëlluan gabimisht tre pengje që po shfaqnin një flamur të bardhë në Gaza më 15 dhjetor.
Besohet se mbi 100 pengje mbeten gjallë në Gaza. Një numër trupash janë gjetur gjithashtu dhe zyrtarët izraelitë kanë konfirmuar vdekjen e më shumë se 20 personave që ishin mbajtur nga Hamasi.
Pse përfundoi pauza në luftime, a do të bien dakord për një tjetër?
Secila palë fajësoi tjetrën për rënien e armëpushimit dhe rifillimin e luftimeve më 1 dhjetor.
Netanyahu tha se Hamas-i nuk kishte “përmbushur detyrimin e tij për të liruar të gjitha gratë peng” dhe “kishte lëshuar raketa ndaj qytetarëve izraelitë”.
Hamas-i tha se Izraeli kishte refuzuar “t’i pranonte të gjitha ofertat për lirimin e pengjeve të tjerë”.
Më 13 dhjetor, Asambleja e Përgjithshme e Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) miratoi një rezolutë jodetyruese që bën thirrje për një “armëpushim të menjëhershëm humanitar”, si dhe “lirimin e menjëhershëm dhe pa kushte të të gjithë pengjeve”.
Pesë ditë më parë, SHBA kishte vënë veton ndaj një projekt-rezolute të ngjashme në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, duke thënë se një armëpushim do të lejonte Hamas-in të rigrupohej.
Më 22 dhjetor, Këshilli i Sigurimit(KS) miratoi një rezolutë që bën thirrje për “hapa urgjente për të lejuar menjëherë qasjen e sigurt, të papenguar dhe të zgjeruar humanitar dhe për t’i krijuar kushtet për një ndërprerje të qëndrueshme të armiqësive”. Por, ajo nuk bëri thirrje për një armëpushim në mënyrë që të shmanget një veto e SHBA-së.
Hamas-i ka thënë se dhe grupet e tjera të armatosura në Gaza nuk do të lirojnë më pengje derisa Izraeli të pranojë t’i japë fund luftës.
Netanyahu ka premtuar se do të vazhdojë luftën “deri në fund”.
“Kushdo që flet për ndalimin – nuk ka një gjë të tillë,” u tha ai trupave ushtarake izraelite më 25 dhjetor, raportoi BBC.
Cila është situata humanitare në Gaza?
Ministria e Shëndetësisë e drejtuar nga Hamas-i thotë se më shumë se 55 mijë njerëz janë plagosur që nga fillimi i luftës.
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) thotë se vetëm 13 nga 36 spitalet e Gazës funksionojnë pjesërisht.
Nëntë spitalet në jug po funksionojnë me trefishin e kapacitetit të tyre, ndërsa përballen me mungesa kritike të furnizimeve bazë dhe karburantit për gjeneratorët.
Netanyahu ka pranuar se Izraeli ka qenë “jo i suksesshëm” në minimizimin e viktimave civile, por thotë se Hamas-i ka përdorur civilët e Gazës si mburoja njerëzore.
Agjencitë e OKB-së thonë se 26% e banorëve të Gazës – 576 mijë e 600 njerëz kanë shteruar furnizimet e tyre ushqimore dhe kapacitetet e përballimit dhe përballen me “uri dhe urinë katastrofike”.
Sipas UNRWA, agjencia e OKB-së për refugjatët palestinezë, 1.9 milionë banorë të Gazës – rreth 85% e popullsisë – janë zhvendosur dhe 1.4 milionë prej tyre janë strehuar në objektet e saj.
Shumë prej tyre u larguan nga luftimet në veri pas një urdhri izraelit për të lëvizur në jug të luginës së lumit Wadi Gaza për sigurinë e tyre.
Dhjetëra mijëra janë zhvendosur në Rafah për t’i shpëtuar luftimeve.
Ushtria izraelite publikoi një hartë në internet me Gazën e ndarë në më shumë se 600 blloqe, duke treguar zonat ku njerëzit duhet të evakuohen për sigurinë e tyre.
Por, UNICEF, shoqata bamirëse e OKB-së për fëmijët, paralajmëroi se disa nga zonat “të sigurta” ishin “arna të vogla toke djerrë” pa ujë, kanalizime apo strehë.
A po hyn ndihma humanitare në Gaza?
Pas sulmeve të 7 tetorit, Izraeli mbylli pikat e tij kufitare me Gazën, duke parandaluar hyrjen e furnizimeve të zakonshme me ushqim, ujë dhe ilaçe në territor.
Izraeli lejoi që dërgesat e kufizuara të ndihmave të rifillonin përmes kalimit kufitar Rafah të kontrolluar nga Egjipti më 21 tetor. Megjithatë, OKB thotë se numri i kamionëve që hyjnë çdo ditë ka qenë rreth një e pesta e mesatares ditore prej 500 para luftës.
Izraeli ka kufizuar ndjeshëm furnizimet me karburant, duke argumentuar se mund të vidhet nga Hamas-i dhe të përdoret për qëllime ushtarake.
Mungesa e karburantit ka bërë që pompat e ujit dhe impiantet e shkripëzimit, shërbimet e mbetjeve dhe kanalizimeve, si dhe shumë furra buke të mos funksionojnë.
Më 17 dhjetor, Izraeli rihapi vendkalimin e mallrave Kerem Shalom me Gazën, duke lejuar një rrugë tjetër për ndihmat për të hyrë në territor.
Megjithatë, OKB thotë se është duke luftuar për të shpërndarë ndihma përtej zonës së Rafah, duke fajësuar mungesën e kamionëve, mungesën e karburantit, ndërprerjet e shpeshta të telekomunikacionit dhe rreziqet e udhëtimit nëpër zonat ku ka përleshje.
Qindra mbajtës të pasaportave të huaja – duke përfshirë disa shtetas britanikë dhe amerikanë – dhe palestinezë të plagosur rëndë dhe të sëmurë kanë arritur të largohen nga Rafah, por shumë mbeten aty.
Çfarë ndodhi gjatë sulmeve të Hamas-it në Izrael më 7 tetor?
Më 7 tetor 2023, qindra persona të armatosur të Hamas-it kaluan nga Rripi i Gazës në jug të Izraelit, duke thyer gardhin rrethues të ruajtur fort nga ushtria izraelite, duke zbritur nga deti dhe duke përdorur paragliderë.
Ishte sulmi më serioz ndërkufitar kundër Izraelit në më shumë se një brez.
Personat e armatosur vranë rreth 1 mijë e 200 njerëz, shumica prej tyre civilë, në një seri bastisjesh në poste ushtarake, Kibuci dhe një festival muzikor, duke marrë pengje me vete për në Gaza.
Sipas BBC, janë parë dhe dëgjuar prova të përdhunimit, dhunës seksuale dhe gjymtimit të grave gjatë sulmeve të Hamas-it. Viktimat përfshijnë fëmijë, adoleshentë dhe pensionistë.
Sulmet erdhën në një kohë të tensioneve në rritje izraelito-palestineze: viti 2023 ka qenë më vdekjeprurës i regjistruar për palestinezët që jetojnë në Bregun Perëndimor të pushtuar nga Izraeli.
Çfarë është Hamas-i dhe çfarë kërkon?
Hamas-i është një grup palestinez që drejton Gazën që nga viti 2007.
Emri është një akronim për Harakat al-Muqawama al-Islamiya, që do të thotë Lëvizja e Rezistencës Islame.
Grupi dëshiron ta shkatërrojë Izraelin dhe ta zëvendësojë atë me një shtet islamik.
Krahu i saj ushtarak, Brigadat Izzedine al-Qassam, mendohet të ketë rreth 30 mijë anëtarë.
Hamas-i ka zhvilluar disa luftëra me Izraelin qëkur mori pushtetin, duke lëshuar mijëra raketa në Izrael dhe duke kryer sulme të tjera vdekjeprurëse.
Si përgjigje, Izraeli ka sulmuar vazhdimisht Hamas-in me sulme ajrore, duke dërguar trupa në 2008 dhe 2014.
Hamas-i ose në disa raste Brigadat al-Qassam – është cilësuar një grup terrorist nga Izraeli, SHBA, BE dhe Britania e Madhe, si dhe fuqi të tjera.
Irani e mbështet grupin, duke ofruar fonde, armë dhe trajnime.
Ku është Rripi i Gazës dhe sa i madh është ai?
Rripi i Gazës është një territor 41 km (25 milje) i gjatë dhe 10 km i gjerë, i vendosur midis Izraelit, Egjiptit dhe Detit Mesdhe.
E pushtuar më parë nga Egjipti, Gaza u pushtua nga Izraeli gjatë Luftës gjashtëditore të vitit 1967.
Izraeli tërhoqi trupat e tij dhe rreth 7000 kolonë nga territori në vitin 2005.
Shtëpia e 2.2 milionë njerëzve, rripi i ngushtë është një nga zonat më të dendura të populluara në botë.
Pak më shumë se tre të katërtat e popullsisë së Gazës – rreth 1.7 milionë njerëz – janë refugjatë të regjistruar ose pasardhës të refugjatëve, sipas OKB-së.
Para konfliktit të fundit, më shumë se 500 mijë njerëz jetonin në tetë kampe refugjatësh të vendosura në të gjithë Rripin.
Izraeli kontrollon hapësirën ajrore mbi Gazën dhe bregdetin e saj dhe kufizon rreptësisht lëvizjen e njerëzve dhe mallrave.
Çfarë është Palestina?
Bregu Perëndimor dhe Gaza njihen si territoret palestineze. Së bashku me Jerusalemin Lindor dhe Izraelin, ata ishin pjesë e një toke të njohur si Palestinë që nga koha romake deri në mesin e shekullit të 20-të.
Në vitin 1948, një pjesë e Palestinës u bë Izrael, i cili u njoh nga Kombet e Bashkuara vitin e ardhshëm, pra më 1949. Bregu Perëndimor (përfshirë Jerusalemin Lindor) dhe Gaza njihen si Palestinë nga shumë vende dhe organe, megjithëse nuk ka statusin e anëtarit në OKB.
Ata që nuk e njohin të drejtën e Izraelit për të ekzistuar, gjithashtu ende i referohen të gjithë tokës si Palestinë.
Presidenti palestinez është Mahmoud Abbas, i njohur gjithashtu si Abu Mazen. Ai është i vendosur në Bregun Perëndimor, i cili është nën pushtimin izraelit.
Ai ka qenë udhëheqës i Autoritetit Palestinez (PA) që nga viti 2005 dhe përfaqëson partinë politike FATAH – një rival i ashpër i Hamas-it.