Masat ndëshkuese të cilat janë vënë nga Bashkimi Evropian në qershorin e vitit 2023, janë shndërruar në kryefjalë në diskursin politik në Kosovë, meqë si rezultat i aplikimit të tyre, dëmet e shkaktuara në ekonominë e vendit- e veçmas në nivelin lokal, përllogariten të jenë qindra milionëshe.
Arsimi, menaxhimi i mbeturinave, trajtimi i ujërave të zeza, përfshirë edhe segmentet e tjera të “ekonomisë qarkore”, si riciklimi dhe përpunimi i mbetjeve, llogariten të jenë disa nga fushat që kanë pësuar më së shumti humbje për shkak të bllokimit të projekteve që zakonisht mbështeten nga Bashkimi Evropian.
Drejtori Ekzekutiv i Asociacionit të Komunave të Kosovës, Sazan Ibrahimi, thotë se pasojat që u janë shkaktuar komunave të Kosovës për shkak të mbetjes në fuqi të masave të BE-së ndikojnë drejtpërdrejt në vështirësimin e jetës së qytetarëve.
Në një bisedë për KALLXO.com, Ibrahimi shpreh shqetësimin që përpos rënies së investimeve kapitale të drejtpërdrejta nëpër komuna, ka rënie të dukshme edhe në investimet e tërthorta që bëhen përmes organizatave joqeveritare e të cilat kanë për qëllim ngritjen e kapaciteteve.
“Prej fillimit të masave e kemi këtë problem, sepse komunat kanë shpresuar se do t’i marrin fondet prej Bashkimit Evropian. Tash ka edhe projekte që realizohen përmes organizatave të ndryshme me fonde të Bashkimit Evropian, si për shembull ngritja e kapaciteteve apo zhvillimi i turizmit, por tash as ato nuk po mund të zbatohen”- thotë Ibrahimi.
Ndonëse nuk jep shifra specifike, Ibrahimi pohon se humbjet e komunave nga aplikimi i masave janë milionëshe.
“Janë miliona euro në pyetje që komunat kanë shpresuar se do t’i marrin nga fondi i Bashkimit Evropian”- thekson Ibrahimi.
Duke vlerësuar se edhe ashtu buxheti i komunave është i mangët, ai thotë se humbja e fondeve e ka rënduar edhe më shumë gjendjen për shkakun se Bashkimi Evropian është donatori më i madh i tyre.
“Duke marrë parasysh që veç 24 për qind të buxhetit total të shtetit e kanë komunat, normalisht që ato kanë nevojë për fonde nga Bashkimit Evropian. E duke marrë parasysh që donatori më i madh tash mungon, pa dyshim se do të ketë ndikim në mospërmirësimin e jetës së qytetarëve”- shprehet Ibrahimi.
Një hulumtim i KALLXO.com, i publikuar në fund të vitit 2023, nxori në pah se komunave të Kosovës edhe pse u është rritur buxheti për vitin 2024 krahasuar me vitin 2023 për 82 milionë euro, megjithatë mbi 80% e kësaj rritjeje ka shkuar në paga dhe mëditje, duke mos reflektuar në investime kapitale.
Rreth 300 milionë euro vlera e projekteve të pezulluara
Shifrat e përafërta të humbjeve që Kosova ka pësuar nga masat e BE-së i jep Oda Ekonomike e Kosovës.
Kryetari i OEK-ut, Lulëzim Rafuna tregon për KALLXO.com që deri më tani sipas të dhënave që posedojnë, vlera e projekteve që janë bllokuar si rezultat i masave të vendosur nga Bashkimi Evropian është rreth 300 milionë euro.
“Por, keni parasysh që kjo shumë shkon duke u rritur për shkak të projekteve të reja që është dashur të vinë në Kosovë në muajt e ardhshëm. Shtoni këtu edhe mjetet të cilat mund të merren nga fondet e ndryshme të BE -së. Me të vërtetë ky është një dëm i madh material- financiar”- thotë Rafuna.
Njëjtë si Ibrahimi edhe ai vlerëson se projektet që kanë humbur që gati një vit kanë qenë projekte kapitale, dhe si të tilla ndikojnë drejtpërdrejt në rritjen ekonomike të shtetit dhe përmirësimin e jetës së qytetarëve të Kosovës.
Investimet kapitale janë projektet që i kryejnë institucionet për zhvillimin e vendit. Disa nga shembujt mund të jenë shtrimi i rrugëve, ndërtimi i spitaleve e ambulancave, krijimi i parqeve apo edhe projekte të llojeve të tjera.
Sipas Rafunës, pothuajse të gjitha komunat e mëdha të Kosovës pësojnë nga bllokimi i fondeve, por më se keqi e pëson Kosova si shtet.
“Është edhe dëmi në imazh të Kosovës. Jemi vendi i vetëm në Evropë nën masa ndëshkuese dhe kjo nuk inkurajon investitorët të vinë për të investuar në vendin tonë”- shprehet ai.
Bashkimi Evropian ka vënë masat ndëshkuese ndaj Kosovës në qershor 2023 kur shpërthyen tensionet në komunat veriore të banuara me shumicë serbe. E, një zhbllokim i tillë nuk po parashihet të ndodhë pa u mbajtur zgjedhjet e reja në këto komuna. Si datë për votimin e shkarkimit të kryetarëve aktual në katër komunat në veri të vendit, KQZ-ja e ka caktuar 21 prillin 2024. Përveç pezullimit të financimit të programeve të Bashkimit Evropian dhe mosmiratimit të projekteve nga Fondi për Investime në Ballkanin Perëndimor, këto masa kanë bërë që të pezullohet puna e të gjitha grupeve punuese për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, si dhe të pezullohen takimet e niveleve politike, përveç atyre që lidhen me dialogun për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë.
“Masat janë të padrejta, duhet të hiqen”
Krerët e Kosovës, por edhe Parlamenti Evropian e cilësojnë vendosjen e masave ndëshkuese si padrejtësi të madhe që i është bërë Kosovës, sa që thonë se nuk e kuptojnë se pse këto masa vazhdojnë të qëndrojnë ende.
Së fundmi, në muajin shkurt 2024, Parlamenti Evropian miratoi një rezolutë përmes së cilës kërkohet që përgjegjësit për sulmet terroriste në Banjskë të dalin para drejtësisë, dhe nëse vërtetohet roli i Serbisë në këto sulme, atëherë të ketë edhe ndëshkime për Qeverinë e Serbisë.
Rezoluta në fjalë ftoi që masat ndaj Kosovës të tërhiqen sa më parë.
Deri më tash thirrjet për heqje të masave kanë hasur në veshë të shurdhër, pasi heqja e masave varet nga zgjedhjet e reja në veri të Kosovës.
“Heqja e masave të BE-së ndaj Kosovës është e lidhur me mbajtjen e zgjedhjeve në veri”- kështu tha presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, më 23.02.2024.
Një ditë pas vënies së masave nga BE-ja, përkatësisht më 29 qershor, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, i ka quajtur masat ndëshkuese të Bashkimit Evropian “të padrejta” dhe ka thënë se shpreson që ato të jenë të shkurtra pasi “Kosova është një vend që ka nevojë për mbështetje në zhvillimin e saj”.
“Pra, këto nuk janë sanksione. Por, është e vërtetë që janë masa të përkohshme por të padrejta për shkak se Kosova dhe Qeveria e saj janë edhe shteti, edhe ekzekutivi më demokratik, proevropian dhe progresist” – kishte thënë Kurti.
Kurti pati shpresuar se “këto masa të përkohshme do të jenë fort të shkurtra ashtu që edhe mbështetja edhe ndihma evropiane të jenë të plota, e mbase edhe të rriten”.
Gjatë një takimi me ambasadorët e vendeve të QUINT-it (Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Mbretërisë së Bashkuar, Gjermanisë, Francës dhe Italisë), më 23.02.2024, e ku i pranishëm ishte edhe shefi i Zyrës së BE-së në Kosovë, ai tha se është e nevojshme që Bashkimi Evropian t’i heqë sa më shpejt masat ndëshkuese ndaj Kosovës.
Në anën tjetër, edhe presidentja Osmani, më 21.02.2024, kërkoi që të hiqen masat ndëshkuese që u vendosën nga Bashkimi Evropian për shkak të mospërmbushjes së disa kërkesave që kishin të bënin me shtensionimin e situatës në veriun e Kosovës, të banuar me shumicë serbe.
Qëndrimin se masat e BE-së ndaj Kosovës janë të padrejta, ajo e paraqiti gjatë një takimi me shefin e zyrës së BE-së, Tomas Szunyog, ambasadorin e Francës, Olivier Guerot, atë të Italisë, Antonello De Riu dhe zëvendësambasadorin e Gjermanisë, Mathias Conrad.
Presidentja Osmani tha që masat ndaj Kosovës po shkaktojnë “mungesë ekuilibri në dialog” me Serbinë.
“Heqja e masave do të krijonte atmosferë shumë më pozitive për vazhdimin e dialogut parimor ku të dyja palët do të trajtoheshin të barabarta”, tha Osmani.
Edhe deputetja britanike, Alicia Kearns, bashkë me 12 kryesuesit e Komisioneve të Jashtme të shteteve të Evropës i kanë dërguar një letër Bashkimit Evropian përmes të cilës kërkohet t’u jepet fund “masave negative” ndaj Kosovës.
“Janë kryesuesit e komisioneve për punë të jashtme në tërë Evropën që kërkojnë t’u jepet fund masave negative që BE në mënyrë të njëanshme ia vendosi Kosovës para disa muajve dhe në thelb ne kërkojmë edhe një herë që të rikthehet drejtësia në proces dhe që BE t’i heqë këto masa negative” – tha Kearns gjatë një interviste për “KallxoPërnime” më 14.12.2023.
Kearns shtoi se nëse ka ndonjë vend që duhet t’u nënshtrohej këtyre masave, atëherë ai vend është Serbia./KALLXO.com