Rory Scothorne: Rezultati i IndyRef mori një dekadë për të ecur në rrugën e tij në politikën skoceze – tani më në fund mund të vazhdojmë
Në një farë mënyre, asgjë nuk ndodhi. Është e lehtë të harrohet se pavarësisht gjithë trazirave që pasuan, 55% e votuesve skocezë vendosën t’i mbanin gjërat ashtu siç ishin. Më pas, pavarësisht se ishte në anën humbëse të referendumit të pavarësisë, SNP u bë e pamposhtur, konservatorët organizuan një ringjallje të vogël por të fortë dhe Laburistët skocezë u shkatërruan si bukë e shkurtër në një çantë dore. Ashtu si ato pjesë drithëruese të fizikës që kërcënojnë të përmbysin të gjithë disiplinën, pasojat politike të IndyRef dukeshin çuditërisht të shkëputura nga rezultati aktual.
Shikoni më afër, megjithatë, dhe kishte një lloj graviteti të dukshëm në punë. Rrëshqitja e SNP-së në zgjedhjet e përgjithshme të 2015-ës, në të cilat fitoi 50 vende dhe reduktoi laburistët në vetëm një në Skoci, erdhi pas një mazhorance shokuese në Holyrood në 2011 që “theu” sistemin e votimit gjysmë-proporcional të Skocisë.
Por ngritja e SNP-së në pushtet në Holyrood që nga viti 2007 ishte më pak një lëvizje drejt pavarësisë – të cilat rrallëherë u anketuan mbi 40% deri në 2014 – dhe më shumë një refuzim i Laburistëve Skocezë.
Fushata e referendumit i shoqëroi votuesit e zhgënjyer laburist në një vizion të ri politik me ta në qendër: Skocia, tha SNP, ishte një vend i arsyeshëm, i qendrës së majtë, i përcaktuar nga puna e vështirë dhe dinjitoze, një shpirt komuniteti, një zemër e hapur, internacionaliste dhe një urrejtje e zjarrtë ndaj konservatorëve.
Më pas, ajo e goditi këtë me projektin e saj nacionalist: pavarësia do t’i kthente këto vlera në zemër të politikës. Ideja ishte se projekti nuk ishte veçanërisht radikal. Ishte Britania ajo që ishte radikale, pasi konservatorët shkatërruan me dashje shërbimet publike dhe lejuan shfrytëzimin e vendit të punës dhe qiradhënien të shpërthenin në të gjithë vendin. Ne nuk u larguam nga Britania – Britania na la ne.
Qasja e kujdesshme centriste e SNP-së provokoi zhgënjim nga aktivistët më emocionues (përfshirë veten time) të cilët donin një shkëputje më radikale nga ekonomia, politika dhe politika e jashtme e Britanisë. Por, kishte një arsye pse PKSH ishte në një pozicion për ta ushtruar atë pushtet: ajo dinte të fitonte zgjedhjet.
Ende nuk mjaftonte. Ndërsa argumentet për pavarësinë e mbajtën kohën me rrahjet e zemrës së qendrës së majtë të Skocisë, rasti kundërgoditi sistemin nervor të vendit. Fushata mund të jetë quajtur Better Together, por argumenti ishte i shqetësuar: ne nuk mund ta përballojmë gjithë këtë ëndërrim.
Nuk e kam zili votuesin lundrues të vitit 2014. Unë isha dhe mbetem fort pro pavarësisë. Por 10 vitet e mëvonshme kanë arritur të shfajësojnë absolutisht të gjithë. Fushata po, na tha se të qenit pjesë e Britanisë së Madhe na dënoi ose me qeveri grabitëse konservatore ose me qeveri të laburistëve konservatorë.
Që atëherë, konservatorët na kanë nxjerrë jashtë BE-së, kanë shkatërruar një pandemi vdekjeprurëse, kanë shtyrë ekonominë nga një shkëmb dhe kanë shtyrë shërbimet publike në tokë. Në dëshpërimin e saj për t’i hequr ata nga detyra, Partia Laburiste ka spastruar krahun e saj të majtë, i është dorëzuar Brexit-it dhe ka pranuar “kornizën fiskale” mazohiste që po mbyt çdo investim serioz publik.
Megjithatë, të gjitha këto ndryshime kanë theksuar vetëm se sa ngushtë është Skocia ngatërruar me pjesën tjetër të Mbretërisë së Bashkuar. Brenda ose jashtë, ne jemi formuar prej saj, një hënë me 5.5 milionë njerëz që rrotullohet rreth një planeti prej 61.5 milionë banorësh. Brexit ka nxjerrë në pah argumentin se pavarësia nuk do t’i prishte kuptimisht lidhjet me partnerin tonë më të madh tregtar: “pavarësia në Evropë” tani do të rrezikonte seriozisht një kufi të fortë pikërisht mbi Berwick.
Pas 10 vitesh përpjekje për të ndjekur një axhendë të ndryshme nga Anglia, sistemi i transferuar është në acarim. Skocia përballet me 500 milion £ shkurtime të shpenzimeve publike, të cilat Komisioni Fiskal Skocez ia atribuon zgjedhjeve të bëra po aq sa masave shtrënguese të Westminster-it, dhe sistemi politik është një farsë, me SNP-në e zhytur në akuza për sjellje të pahijshme financiare të nivelit të ulët që përfshin kampionistë dhe borxhe të papaguara. Laburistët skocezë, nga të gjitha palët, tani presin në krahë.
Për një dekadë, votuesit skocezë riorganizuan sjelljen e tyre politike rreth një referendumi që tashmë ishte zgjidhur. Yessers u rrit në SNP dhe të Gjelbërit, dhe asnjë votues nuk filloi të rrjedhë lirshëm midis Laburistëve, Konservatorëve dhe Liberal Demokratëve bazuar në atë që kapi më së miri zeitgeistin sindikalist.
Duke vepruar kështu, votuesit shpallën një lloj pavarësie spektrale – një sistem fantazie i yni, duke u kapur pas fantazmës së përpjekjes sonë të fundit për diçka më reale. Ndoshta kjo ishte e preferueshme sesa detyra më e vështirë e bashkimit të ndërgjegjes së ndarë të Skocisë – ambicia dhe realiteti, optimizmi dhe pesimizmi, shpresa dhe frika. Por tani, 10 vjet më vonë, ne duket se po kuptojmë se asgjë nuk ka ndodhur në të vërtetë. Shpresojmë se diçka tjetër mund të fillojë.
Nicola McEwen: Sondazhet tregojnë se do të ishte marrëzi të shihej pavarësia si një çështje e së kaluarës
Dhjetë vjet më parë, skocezët kundërshtuan pavarësinë me 55% të 45%. Një fitore mjaft e qartë për palën jo, por mjaft afër për ta lënë çështjen të pazgjidhur.
Sot, 45% duket të jetë një dysheme dhe jo një tavan për mbështetjen e pavarësisë. Të pyetur se si do të votonin nëse nesër do të kishte një referendum, shumica e sondazheve sugjerojnë se diku midis 45% dhe 52% e votuesve në Skoci do të zgjidhnin pavarësinë. Për një periudhë tetë mujore gjatë vitit të parë të Covid-it, pati një shumicë të qëndrueshme po, dhe përsëri në muajin pas administrimit të Liz Truss. Keqmenaxhimi i qeverisë së Britanisë së Madhe e rrit pavarësinë.
Referendumi i vitit 2014 detyroi popullin e Skocisë për një zgjedhje binare: po ose jo që Skocia të bëhet një vend i pavarur. Sondazhi afatgjatë i Qëndrimeve Sociale Skoceze regjistron preferenca më të ndryshme. Që nga viti 1999 dhe gjatë periudhës së referendumit të pavarësisë, duke pasur parasysh zgjedhjen, më shumë njerëz favorizuan një parlament të deleguar, potencialisht me më shumë kompetenca, mbi pavarësinë.
Por nga viti 2016, u shfaq një pamje tjetër. Edhe me transferimin e përfshirë, pavarësia u bë opsioni i preferuar. Mbështetja për pavarësinë gjithashtu u përafrua më ngushtë me mbështetjen e mbetur në referendumin e Brexit. Kjo mund të pasqyrojë qëndrimin e qartë anti-Brexit të SNP-së po aq sa duke e parë pavarësinë si një rrugë kthimi drejt anëtarësimit në BE.
Ringjallja e laburistëve në Skoci shënoi fundin e një dekade dominimi për politikën kushtetuese dhe SNP-n. Më pak se një në pesë votues përfshinë pavarësinë në tre çështjet kryesore të tyre përpara zgjedhjeve të përgjithshme dhe ajo mezi u shfaq në fushatë.
Megjithatë, forca e vazhdueshme e mbështetjes së pavarësisë sugjeron se do të ishte e pamend ta shihje atë si një çështje të së shkuarës. Tridhjetë vjet më parë, në një fjalim në konferencën e Partisë Laburiste, udhëheqësi i atëhershëm laburist, John Smith, e përshkroi një parlament skocez si “vullnetin e vendosur të popullit skocez”. Pavarësia është larg nga të qenit “vullneti i vendosur”. Por e njëjta gjë mund të thuhet për bashkimin.
Paul Sinclair: Më mirë së bashku i bëri skocezët të mendojnë dy herë, por 10 vitet e fundit treguan se nuk ua fituam zemrat
Ne fituam vetën, por si një anëtar i lartë i ekipit Better Together, unë ende dyshoj se e fituam fushatën.
Dhjetë vjet /rregulli të SNP-së në Holyrood që atëherë më bën të konkludoj se ne i bëmë skocezët të mendojnë dy herë, në vend që të fitojmë zemrat e tyre. Një koleg i imi i vjetër tha kohët e fundit se nacionalistët i kishin humbur 10 vitet e fundit sepse ata ende nuk mund të thonë se cila do të ishte monedha e tyre në një Skoci të pavarur ose si do ta trajtonin deficitin.
Nëse është kështu, pala pro-bashkimit ka qenë po aq dembel nëse argumentet tona më të mira janë ende për atë që Skocia nuk mund të bënte jashtë unionit – në vend të asaj që ne mund të bëjmë sepse jemi në të. Aktualisht askush nuk zotëron atë që unë e quaj sensin e “mundësisë skoceze” dhe kushdo që e bën i pari do të mbizotërojë.
Pyesni veten pse Skocia nuk iu drejtua SNP-së ndërmjet viteve 1979 dhe 1997, kur skocezët morën qeveritë e djathta konservatore për të cilat ne nuk votuam. Unë argumentoj se ishte sepse partia Laburiste në Skoci ishte një parti nacionaliste. Përgjigja e saj ndaj Thatcherizmit dhe deindustrializimit ishte krijimi i një parlamenti skocez. Skocezët e përqafuan këtë “nacionalizëm lite” dhe që nga themelimi i Holyrood-it ata janë gravituar drejt versionit të plotë të yndyrës.
Ata kampionë të decentralizimit atëherë – John Smith, Robin Cook, Donald Dewar – nuk donin të largoheshin nga MB-ja, por besonin në një Skoci të veçantë brenda saj. Ata zotëronin atë ndjenjën e mundësisë skoceze brenda Britanisë së Madhe.
Në 1707 pati një rast pozitiv për bashkimin në dhënien e Skocisë akses në rrugët tregtare globale të Anglisë. Në këtë epokë, ne kemi Brexit. Është e vështirë të thuash rastin pozitiv për unionin kur – sado të drejtë – kryeministri i ri i Mbretërisë së Bashkuar thotë se vendi është i kalbur dhe gjërat do të përkeqësohen.
Nacionalistët më të rinj e kuptojnë se çfarëdo marrëveshje e re që ata përpiqen do të përfshijë ndarjen e sovranitetit në njëfarë forme me pjesën tjetër të MB-së. Me fundamentalistët e PKSH-së është një nacionalizëm që nuk guxon të flasë emrin e tij.
Për të fituar zemrat, pala pro-bashkimit duhet të gjejë mundësi, ta konsiderojë Skocinë si një shtet sovran dhe të bëjë kërkesë për ndarjen e sovranitetit me fqinjët tanë.
Nighet Riaz: Votuesit e pakicave mbështetën në masë të madhe pavarësinë – a kemi shumë për të treguar tani?
Kur lançuam Skocezët Aziatikë për Po në shtator 2012, ndezi një shkëndijë eksitimi mes aziatikëve të etur për të formësuar të ardhmen e Skocisë. Ngjarjet tona të gjalla të komunitetit dhe shtrirja shumëgjuhëshe i dhanë frymë lëvizjes së pavarësisë, duke tërhequr zëra të padëgjuar më parë. Na dha një ndjenjë identiteti dhe përkatësie dhe një besim se kishim rëndësi, dhe në fund ndjenjën se ishim pjesë e strukturës së një shoqërie multikulturore skoceze.
Takimet publike gumëzhinin me diskutime ndër breza për ndryshimet kushtetuese. Përpjekjet tona dhanë fryte, me sondazhet që sugjeronin se deri në dy të tretat e votuesve të pakicave etnike anuan drejt pavarësisë – një ndryshim i jashtëzakonshëm nga besnikëria tradicionale britanike.
Ne i tejkaluam ndarjet, duke bashkuar pakistanezët, indianët, bangladeshët dhe aziatikët lindorë dhe juglindorë nën flamujt “Skocezët aziatikë për Po”, “Skocezët e rinj” dhe të tjerë në lëvizjen e pavarësisë. Kjo sfidoi stereotipet dhe shfaqi zemrën multikulturore të lëvizjes për pavarësi. Kishte shpresë dhe zërat tanë po dëgjoheshin.
Megjithatë, gjatë 10 viteve të fundit, syzet me ngjyrë rozë u hoqën ndërsa kërkoja për një Skoci më të drejtë, më gjithëpërfshirëse pasi kishte më shumë deputetë të SNP-së në Westminster, MSP në parlamentin skocez dhe këshilltarë në këshillat e qytetit. Realiteti më goditi sapo pashë se gjërat nuk po përmirësoheshin për komunitetet tona: ne ishim një mjet për të arritur një qëllim për t’i futur politikanët në pozitat e pushtetit.
Retorika gjithëpërfshirëse e nacionalizmit qytetar nuk u përkthye gjithmonë në politika ose praktika që vërtet mbështetën komunitete të ndryshme ose ruanin identitetet e tyre kulturore. Rritja e masave shtrënguese dhe varfërisë në të gjithë vendin ishte e dukshme përmes rritjes së bankave ushqimore dhe niveleve të të pastrehëve. Ndjenja e shpresës u zëvendësua nga zhgënjimi dhe zhgënjimi nga politikanët tanë.
Sot, unë fokusohem në ndërtimin e urave midis komuniteteve, promovimin e shkëmbimit kulturor dhe avokimin e politikave që adresojnë shqetësimet e botës reale të popullatave emigrante të Skocisë. Një lëvizje politike nacionaliste nuk është domosdoshmërisht mjeti i duhur apo i vetmi mjet për këtë qëllim.
Kam mësuar se përfshirja e vërtetë shkon përtej sloganeve dhe kërkon angazhim të vazhdueshëm dhe të nuancuar. Ndërsa mbetem krenare për mënyrën sesi skocezët aziatikët për Po i dhanë energji komuniteteve dhe sollën zëra të rinj në procesin politik, tani e kuptoj se krijimi i një Skocije vërtet gjithëpërfshirëse është një projekt më i ndërlikuar dhe afatgjatë nga sa e kishim parashikuar fillimisht.
Stephen Noon: Edhe pse humbëm, viti 2014 ishte një moment bashkues – ne mund të ndërtojmë mbi këtë
Gjithmonë kam imagjinuar se Skocia do të këndonte dhe kërcente rrugën e saj drejt pavarësisë. Kujtimet e mia më të mira të vitit 2014, pra, vijnë nga rrugët e Glasgow-it në ditët menjëherë para votimit. Njerëzit mblidheshin, këndonin, qeshnin dhe po, kërcenin, me një ndjenjë të fuqishme shprese dhe mundësie të varur në ajër.
Kështu e kam përjetuar, por e di tani se ky moment i mbushur me gëzim për ne, ishte një kohë ankthi dhe pasigurie te thellë për të tjerët. Njerëzit patën dy përvoja emocionale të kundërta të votimit të vitit 2014, dhe kjo është një keqardhje e vazhdueshme.
Brenda anës po, ajo që më goditi më shumë ishte ndjenja e fuqizimit dhe agjencisë që referendumi po u jepte njerëzve, shpesh për herë të parë. Kjo votë do të thoshte diçka; mund të ndryshonte gjërat dhe ishte e denjë për vëmendje. Ato histori për të huajt në trena dhe autobusë që kanë biseda të thella rreth monedhës, borxhit kombëtar dhe llojit të vendit në të cilin donin të jetonin janë të vërteta.
Njerëzit që më eliminuan nga errësira ime pas humbjes ishin disa njerëz me të cilët kam qenë vullnetar në një projekt të të pastrehëve. Edhe pse ata kishin votuar po dhe ne kishim humbur, ata më përshëndetën me entuziazëm dhe buzëqeshje të gjera kur më në fund u ktheva në grup. Për ta, diçka vërtet domethënëse sapo kishte ndodhur.
Ashtu si disa në anën time të debatit nuk e vlerësojnë plotësisht ankthin e mungesës së votuesve, shumë në anën pro MB-së nuk e kanë kuptuar shpresën e vërtetë mes atyre që votuan po. Kjo frikë ka diçka për t’u mësuar zërave pro-pavarësisë, por gëzimi dhe fuqizimi përmbajnë mësime të fuqishme edhe për palën pro MB-së.
Nëse do të ketë një votim të dytë, dëshira ime e zjarrtë është që të mund të jetë një bisedë e vetme, unifikuese. Nëse viti 2014 do të kishte jehonë të referendumit të humbur të 1979-ës, me një propozim nga lart-poshtë se si do të dukej ndryshimi kushtetues, shpresoj që një votim i dytë i pavarësisë do të jetë më shumë si viti 1997, kur plani i parlamentit të ri u formua nga poshtë lart – sepse ndryshimi më i mirë kushtetues është ai që zbulon dhe jep atë që populli dëshiron në të vërtetë.