Në mes të krizës së trefishtë të luftës në Ukrainë, pandemisë ende të ndezur dhe inflacionit në rritje, shkencëtarët e klimës sapo kanë arritur një arritje vërtet mbresëlënëse. Ata kanë qëndruar të patundur dhe kanë bindur qeveritë e botës që të bien dakord për një udhëzues të përbashkët për zgjidhjen e emergjencës klimatike. Pavarësisht dëshpërimit të problemeve globale në rritje, publikimi i raportit të fundit nga Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike jep disa arsye për shpresë.
Pas raporteve të fundit mbi shkaqet dhe efektet e ndryshimeve klimatike, ky mbulon zgjidhjet – me një përmbledhje të nënshkruar nga qeveritë e botës. Përmbledhja është e prerë dhe e qartë, dhe në shumë vende pranon realitetet që shkencëtarët dhe aktivistët i kanë njohur për vite me rradhë, por qeveritë shpesh shmangnin pranimin e drejtpërdrejtë.
Së pari, pranohet qartë se Amerika e Veriut dhe Evropa kanë dhënë kontributin më të madh në krizën që po jetojmë, duke prodhuar deri tani më shumë emetime të dioksidit të karbonit që nga revolucioni industrial.
Raporti tregon se sot mesatarja e Amerikës së Veriut lëshon 16 ton dioksid karboni çdo vit nga përdorimi i karburanteve fosile, krahasuar me vetëm 2 ton për afrikanin mesatar. Konsumi nga 10% e lartë e familjeve përbën mbi një të tretën e gazeve serrë globale, krahasuar me 15% të këtyre gazeve për 50% të familjeve të poshtme. Çdo qeveri tani pajtohet se kriza klimatike është nxitur nga mënyra se si të pasurit e botës – që përfshin pjesën më të madhe të popullsisë së Mbretërisë së Bashkuar – aktualisht jetojnë, konsumojnë dhe investojnë.
Ky është një hap i madh përpara në krahasim me raportet e mëparshme. Përmbledhja e fundit e IPCC mbi zgjidhjet në 2014 etiketoi rritjen e popullsisë si një nga “nxitësit më të rëndësishëm të rritjes së emetimeve të CO2 nga djegia e karburanteve fosile”. Keqkuptime të tilla të rrezikshme tani janë zhdukur. Shtatë vjet më vonë, këto argumente të vjetra për “fajësimin e të varfërve” duken gjithnjë e më shumë si një relike e një epoke të mëparshme.
Raporti i ri është gjithashtu jashtëzakonisht i qartë se sa larg janë qeveritë nga përmbushja e angazhimeve të tyre të nënshkruara sipas marrëveshjes së Parisit në 2015 dhe të riafirmuara në Glasgow në fund të vitit të kaluar. Me gjithë fjalët e qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar për “mbajtjen e gjallë të 1.5” në Glasgow, politikat dhe premtimet aktuale të klimës nuk do ta kufizojnë ngrohjen globale në 1.5C mbi nivelet para-industriale, ose do ta mbajnë “shumë nën” 2C, objektivat e dyfishta të Parisit.
Pavarësisht nga kompleksiteti i shkencës klimatike, kursi ynë është tmerrësisht i thjeshtë për t’u parë: aktualisht jemi në rrugën e duhur për ngrohje katastrofike 3C. Në një botë ku gjysma e popullsisë së saj është shumë e ndjeshme ndaj krizës klimatike, kjo paraqet katastrofë. Valët ekstreme të të nxehtit, përmbytjet dhe thatësirat shumë jashtë tolerancave normale të qyteteve dhe qytezave do të shkatërrojnë jetët dhe mjetet e jetesës në nivel global. Efektet e dëmshme të dështimeve të të korrave, migrimit dhe përçarjes ekonomike mund të mbingarkojnë më pas institucionet politike dhe aftësitë tona për t’iu përgjigjur ngjarjeve që po zhvillohen.
Nëse kjo ndihet dëshpëruese, ka arsye për shpresë. Qeveritë e zotërojnë këtë raport. Ata e kanë miratuar dhe e kanë nënshkruar. Qytetarët e tyre tani mund t’i kërkojnë llogari për dështimet që detajon.
Pjesa më inkurajuese e raportit është mbi alternativat ndaj përdorimit të karburanteve fosile. Zgjidhja gjithëpërfshirëse për nevojat tona për energji është të elektrizojmë gjithçka që mundemi, nga ngrohja e ndërtesave te transporti, dhe të fuqizojmë gjithçka duke përdorur burime të pastra të rinovueshme dhe magazinim. Ne po marrim një ndihmë të madhe nga hapat e mëdhenj përpara në teknologjinë e pastër.
Midis 2010 dhe 2019, raporti thotë se kostoja e energjisë diellore ra me 85%, energjia e erës me 55% dhe bateritë litium-jon me 85%. Këto janë shifra marramendëse që tregojnë për një të ardhme energjetike të riformuar rrënjësisht. Me cunamin e vuajtjeve që do të përfshijë familjet në Mbretërinë e Bashkuar nga rritja e kostove të energjisë, të vendosura nga rritja e çmimeve të gazit, të gjithë në qeveri duhet ta shohin këtë mesazh. Ekziston një mënyrë më e lirë dhe më e pastër.
Por problemi i emetimeve është më i thellë sesa thjesht dështimet për të investuar në alternativa me karbon të ulët. Bota tashmë ka mjaft infrastrukturë ekzistuese dhe të planifikuar me karbon të lartë për të kaluar 1.5C. Nevojitet largimi i emetuesve të mëdhenj, siç janë termocentralet me qymyr. Plus, fushat e reja të planifikuara të naftës dhe aeroportet që bllokojnë emetimet e larta duhet të anulohen.
Ky raport është në thelb një manifest për t’i dhënë fund epokës së karburanteve fosile. Do të ndihmojë masën në rritje të njerëzve që luftojnë kundër industrisë së karburanteve fosile në shumë fronte – por veçanërisht ata që marrin kanale zyrtare, si p.sh. deputetët që lobojnë në qeveri që të mos hapë fusha të reja nafte, avokatë dhe qytetarë që çojnë vende ose kompani në gjyq, ose ata që justifikojnë veprim i drejtpërdrejtë për të ndaluar ndërtimin e infrastrukturës me karbon të lartë. Licenca për veprim klimatik nuk ka qenë kurrë më e fortë.
Ekzistojnë gjithashtu elementë në raport që do të përdoren nga industria e karburanteve fosile për të vonuar më tej veprimet klimatike. Në qendër të kësaj është diskutimi i heqjes së dioksidit të karbonit nga atmosfera. Ata që bëjnë biznes si zakonisht do të argumentojnë se më vonë këtë shekull ne do të jemi në gjendje të thithim karbonin nga ajri, kështu që pse të shqetësohemi për të ulur sa më shumë emetimet sot?
Përgjigja, në raport, është se heqja e karbonit “aktualisht përballet me barriera teknologjike, ekonomike, institucionale, ekologjiko-mjedisore dhe sociokulturore”. Raporti me të drejtë thotë se nevojitet pak heqja e karbonit, por nuk duhet të jetë kurrë një alternativë për uljen e emetimeve tani. Kjo e bën të qartë se sa joreale janë rrugët e heqjes së karbonit shumë të lartë, në terma më të fortë se kurrë më parë.
Për ata që kanë punuar për një klimë më të mirë, raporti i plotë prej 3000 faqesh përmban një vlerësim çuditërisht të sinqertë të përpjekjeve të organizuara të përdorura për të penguar veprimet klimatike, duke vënë në dukje: “Kundërshtimi ndaj veprimit klimatik nga industritë e lidhura me karbonin është me bazë të gjerë, shumë i organizuar dhe i përshtatur me lobim të gjerë”. Mund të duket ironike që kjo nuk e bën atë në përmbledhjen shumë më të lexuar, por ndoshta nuk është befasuese. Marrëdhënia e ndërthurur midis lëndëve djegëse fosile dhe qeverive shkon thellë. Javën e kaluar, për shembull, mësuam se ish-shefi i BP në Mbretërinë e Bashkuar do të emërohet nga qeveria për të mbrojtur kalimin e MB drejt një ekonomie me karbon të ulët.
Çdo vit që kalon shton arsye të tjera për të ndaluar përdorimin e lëndëve djegëse fosile. Vitin e kaluar, u bë e qartë se çmimet e gazit do të rriteshin ndjeshëm, duke prekur miliona. Këtë vit, mund të shtojmë se lëndët djegëse fosile financojnë ushtrinë ruse dhe mizoritë e saj. Shtojini këto për t’i dhënë fund ndotjes së ajrit urban dhe për të shmangur qindra miliona njerëz që vuajnë nga valët e të nxehtit, thatësira dhe përmbytjet. Dhe çmimi? Investimi i disa për qind të PBB-së dhe një legjislacion i ri.
Ndryshimi i klimës mund të duket kompleks, por IPCC ka punuar shumë për ta bërë atë të thjeshtë për ne. Ende ekziston një rrugë për të përgjysmuar emetimet deri në vitin 2030 dhe për të arritur në zero neto deri në vitin 2050, e cila ndoshta do të përmbushë objektivin 1.5C.
Është një mesazh shpresëdhënës. Detyra tani është ta bëjmë atë reale.