Ankthi patologjik dhe sulmet e panikut: 8.5 milionë italianë kanë vuajtur nga çrregullimet e ankthit, çrregullimi më i zakonshëm psikiatrik në vende si Italia, të paktën një herë në jetën e tyre.
Nëse, në fakt, frika fiziologjike është një përgjigje e natyrshme e psikikës sonë ndaj stimujve të jashtëm që mund të çojnë në rrezik, kur bëhet patologjike, ankthi konfigurohet si një mënyrë jetese e vërtetë, kështu që pacienti zhvillon një tendencë të vazhdueshme për t’u shqetësuar, hiperkontroll dhe hipervigjilencë , duke mashtruar kështu veten për të qenë i qetë, por duke mos bërë asgjë tjetër përveç përforcimit të gjendjeve jofunksionale, transmeton “emergency-live”.
Çfarë është ankthi patologjik
Kur flasim për ankthin e përgjithësuar, fobitë, shqetësimet katastrofike ose sulmet e panikut, nënkuptojmë një seri përgjigjesh jo funksionale të psikikës në lidhje me entitetin e vërtetë të stimujve të jashtëm me të cilët bie në kontakt dhe që, për këtë arsye, transformojnë një gjendje emocionale fiziologjike (ajo e ankthit dhe frikës e nevojshme për t’u përballur me një rrezik) në një situatë patologjike që, nëse përsëritet, rrezikon të bëhet kronike.
Normalisht, prandaj, stimujt provokues të ankthit që marrim në jetën tonë të përditshme (për shembull, të folurit në publik, ose marrja e një provimi veçanërisht të vështirë) shkaktojnë një përgjigje fiziologjike emocionale në psikikën tonë, e cila, nëse zhvillohet siç duhet, na ndihmon të përballojmë me atë vështirësi të veçantë.
Nëse, nga ana tjetër, përgjigja e shqetësuar është anormale në lidhje me stimulin, bëhet jofunksionale dhe zvogëlon shanset tona për sukses. Në rastin e ankthit patologjik, në fakt, bëhet e vështirë të menaxhosh manifestimet somatike dhe psikike të sëmundjes, të cilat përfundojnë duke marrë përsipër.
Cilat janë simptomat?
Shfaqjet kryesore somatike të ankthit janë: skuqje ose të dridhura, pollakiuri, disfagi ose “gungë në fyt”, dridhje, dridhje të muskujve, tension ose dhimbje të muskujve, lodhje e lehtë, shqetësim, dispnea dhe ndjesi mbytjeje, palpitacione, djersitje ose të ftohtë, duar të lagura, gojë të thatë, marramendje ose ndjenjë të fikëti, nauze, diarre ose çrregullime të tjera të barkut, vështirësi për të fjetur dhe ruajtur një gjumë të thellë dhe të kënaqshëm.
Manifestimet psikologjike të ankthit përfshijnë ndjenjën e nervozizmit ose të skajshëm, përgjigjet e ekzagjeruara të alarmit, vështirësi në përqendrim, ndjenjë mendjelehtësie, paaftësi për t’u çlodhur, nervozizëm, qëndrim i shqetësuar, frikë nga vdekja, frikë nga humbja e kontrollit, frikë nga aftësia për të përballuar.
Isshtë e zakonshme që ata që përjetojnë ankth në formën e tij patologjike të kenë një tendencë për t’u shqetësuar, përgjegjësi të tepërt, mendime të tepërta dhe vigjilencë. Në këtë mënyrë, ankthi ka të ngjarë të bëhet një mënyrë e vërtetë e jetës, si mendore, për shkak të një përforcimi të vazhdueshëm të përkeqësimit të realitetit dhe një pritjeje të vazhdueshme të dëmit me një ndjenjë të pafuqisë, dhe praktike, me shmangien e situatave të caktuara, humbjen e autonomisë dhe nevojë për siguri dhe ankth paraprak.
Cilat janë sulmet e panikut?
Një nga manifestimet më të zakonshme të ankthit patologjik janë sulmet e panikut, të cilat kanë një incidencë në popullatën e përgjithshme midis 1.55 dhe 3.5% kur janë një fenomen kryesor i Çrregullimit të Panikut dhe 14% nëse i referohemi sulmeve të panikut të rastit, simptoma që ne mund të përcaktohen si parafiziologjike, jo elemente të një sëmundjeje në këtë rast.
Shtë një eksternalizim i frikës intensive, i cili shoqërohet me simptoma somatike dhe njohëse dhe ka një fillim të papritur dhe një kulm, i ndjekur nga një kthim i ngadalshëm në stabilitet.
DSM-V identifikon një sulm paniku si një periudhë frike ose shqetësimi të fortë e shoqëruar me të paktën katër nga 13 simptoma somatike ose njohëse (sulmet pa të paktën katër nga këto simptoma përcaktohen si paukisimptomatike), e cila shpejt arrin kulmin (rreth 10 minuta, por më pak) dhe shpesh shoqërohet me një ndjenjë rreziku ose katastrofe të afërt dhe një nevojë për të ikur.
Cilat janë simptomat e sulmit të panikut?
13 simptomat somatike ose njohëse që mund të ndodhin në një sulm paniku janë:
- palpitacion, palpitacion të zemrës ose takikardi;
- djersitje;
- dridhje të vogla ose të mëdha; dispnea ose ndjesi mbytjeje;
- ndjenja e asfiksimit
- dhimbje në gjoks ose siklet;
- nauze ose siklet në bark;
- ndjenja e vjelljes, paqëndrueshmërisë, marramendjes ose të fikëtit;
- çrealizimi (ndjenja e jorealitetit) ose depersonalizimi (shkëputja nga vetja);
- frika nga humbja e kontrollit ose çmenduria;
- frika nga vdekja;
- parestezia (mpirje ose ndjesi shpimi gjilpërash);
- të dridhura ose ndezje të nxehta.
Fillimisht, sulmet e panikut ndodhin papritur, pa u lidhur me situata të veçanta, por më vonë ato fillojnë të ndodhin në lidhje me kushtet dhe momentet specifike.
Për këtë arsye, specialistët dallojnë dy lloje të ndryshme të sulmeve paniku: parashikuese dhe situative.
Ankthi parashikues
Meqenëse është një përvojë e papritur, intensive, shumë e pakëndshme, e shoqëruar shpesh me frikën e humbjes së kontrollit (fizik ose psikologjik), shumë (por jo të gjithë) pacientë fillojnë të kenë frikë nga rijetimi i kësaj përvoje (ankthi parashikues) dhe kështu priren të shmangni situatat në të cilat ata kanë qenë të sëmurë, nga frika se sulmet kanë më shumë gjasa të përsëriten.
Kjo mund të çojë në gjendje të tjera patologjike, të tilla si shqetësimi i tepërt për çdo simptomë fizike që konsiderohet jonormale ose frika për të qenë të sëmurë para njerëzve të tjerë.
Ky rreth vicioz quhet “Marshi i Panikut” nga ekspertët dhe është shkaku kryesor i Çrregullimit të Sulmit Panik.
Sulmet e panikut dhe agorafobia
Çrregullimi i panikut shpesh shoqërohet me agorafobinë, pra ankthin për të qenë në situata dhe vende nga të cilat është e vështirë të dalësh ose të largohesh.
Në fakt, agorafobia zhvillohet kryesisht në situata në të cilat pacienti është vetëm ose në mes të një turme njerëzish, ose në vende nga të cilat është e vështirë, nëse jo e pamundur, të largohesh, siç janë urat, trenat, autobusët ose makinat. Këto janë kontekste në të cilat të sëmurët nga agorafobia mund të zhvillojnë një sulm paniku.
Prandaj, të sëmurët agorafobikë do të përpiqen të shmangin ato situata ose vende ku e dinë se mund të ndodhë një sulm paniku, ose, nëse nuk është e mundur të bëhet pa të, ata do të durojnë qëndrimin e tyre në atë vend me shumë vështirësi dhe do të preferojnë të kenë dikë të besueshëm pranë tyre të cilët mund të ndihmojnë në rast se ndodh sulmi i panikut.
Diagnostifikimi i sulmeve të panikut
Për të bërë një diagnozë të saktë, specialisti do të vlerësojë nëse sulmet e panikut që prekin pacientin plotësojnë ose jo kritere të caktuara:
- Çrregullimi i panikut diagnostikohet kur pacienti raporton sulme paniku të papritura dhe të përsëritura dhe pasi të paktën një prej tyre të ketë ndodhur një ose më shumë nga simptomat e mëposhtme për një muaj ose më shumë: shqetësimi për t’iu nënshtruar sulmeve të tjera të panikut; shqetësohuni për pasojat e sulmit të panikut (nga humbja e kontrollit, deri te pasojat në planin fizik); ndryshim i rëndësishëm në sjelljen e lidhur me sulmet.
- Nëse çrregullimi i panikut shoqërohet me agorafobinë.
- Nëse sulmet e panikut nuk shkaktohen nga përdorimi i drogës, abuzimi me ilaçe ose gjendje të përgjithshme mjekësore (të tilla si hipertiroidizmi).
- Nëse sulmet e panikut nuk lidhen me çrregullime të tjera mendore siç janë: Fobia Sociale, Fobia Specifike, Çrregullimi Obsesiv-Kompulsiv, Çrregullimi i Stresit Post-Traumatik, ose Çrregullimi i Ankthit të Ndarjes.
Trajtimi i çrregullimeve të panikut
Menaxhimi klinik i çrregullimit të panikut është një aspekt i rëndësishëm dhe delikat, pasi rreziku për pacientët që vuajnë prej tij është, në afat të gjatë, kronikiteti i çrregullimit.
Në fakt, rezultatet terapeutike afatshkurtra parashikojnë një indeks të faljes prej rreth 90%, por në fazën pasuese, dy vjet pas fillimit të terapisë, vetëm 45% e pacientëve të trajtuar kanë ruajtur faljen (ose kanë përmirësuar simptoma).
Prandaj, në fazën e diagnostikimit është e rëndësishme të bëhet një vlerësim i plotë dhe i saktë i çrregullimit dhe, rrjedhimisht, trajtimi më i përshtatshëm, në mënyrë që të theksohen hapat e terapisë që mund të jenë më kritikë dhe të përcaktojë një rezultat pozitiv ose negativ të terapisë Me
Trajtimi terapeutik për çrregullimet e panikut përfshin faza të ndryshme: marrja fillestare e pacientit, faza akute e trajtimit, faza e mirëmbajtjes së trajtimit (e cila mund të zgjasë nga 6 deri në 12 muaj), ndërprerja e terapisë farmakologjike dhe përcjellja e afatit.
Në përgjithësi, trajtimi i zgjedhur për çrregullimin e panikut përfshin një kombinim të trajtimit farmakologjik dhe terapisë psikologjike-rehabilituese të një lloji njohës-sjelljeje në mënyrë që t’i lejojë pacientit të arrijë një sërë objektivash trajtimi, siç janë: zgjidhja e sulmeve spontane të panikut , rimëkëmbja funksionale (veçanërisht në lidhje me kufizimet e vendosura nga agorafobia), aftësia për t’u kthyer për të menaxhuar ndjesitë dhe trupin e tyre fizik pa u shoqëruar me frikën.
Një diagnozë dhe vlerësim i personalizuar është gjithmonë thelbësor për të formuluar një diagnozë dhe ndërhyrje terapeutike që është sa më e synuar te pacienti, por në përgjithësi mund të thuhet se trajtimi farmakologjik është i rëndësishëm për të ‘bllokuar’ sulmet e papritura të panikut, në veçanti për të zvogëluar somatikën simptomat, ndërsa terapia njohëse e sjelljes synon të zvogëlojë shmangien dhe t’i orientojë njerëzit në një mënyrë të menduari që është funksionale për ndjesitë dhe frikën e tyre fizike.
Sa i përket trajtimit farmakologjik, ilaçet më të përdorura ‘kurative’ janë ilaqet kundër depresionit serotonergjik (SSRI), funksionimi i të cilave duhet të diskutohet gjithmonë në thellësi, veçanërisht në mënyrë që të çmontohen paragjykimet e ndryshme që njerëzit ende shpesh kanë për këtë -quhen barna psikotrope.