Ekziston një produkt natyral që ne e kultivojmë vetë e njëherit, që mund të përdoret për të bërë veshje, litarë dhe madje edhe materiale ndërtimi dhe shumë prej tij shkon dëm çdo ditë. Por ndoshta jo për shumë kohë.
Një valë në zhvillim e stilistëve po shfrytëzon fuqinë e flokëve të njeriut për të shpalosur çështjet e ekonomisë, identitetit dhe bukurisë përmes objekteve dhe instalimeve provokuese.
“Është shumë i lehtë, fleksibël, absorbues vaji, me forcë të lartë në tërheqje dhe nuk kërkon energji shtesë, tokë apo ujë për t’u rritur,” tha projektuesi holande, Sanne Visser përmes një videolidhjeje. Pasi përfundoi së fundmi një rezidencë në Muzeun e Dizajnit të Londrës për të eksploruar riciklimin e flokëve të njeriut, Visser po prezanton një instalim të ri për Festivalin e Dizajnit në Londër (LDF) këtë muaj. I titulluar “Extended”, ai përfshin tetë pasqyra të varura në litarë të bërë nga flokët e mbledhur nga sallonet dhe berberët në Londrën Perëndimore.
Visser e adopton prodhimin e litarit si një teknikë në projektet e saj me flokët, si për të theksuar forcën e tij, ashtu edhe për ta përdorur atë në mënyrë sa më të qëndrueshme, pa pasur nevojë për materiale të tjera. Duke i renditur flokët e mbledhura sipas ngjyrës dhe gjatësisë, ajo i sterilizon dhe i pastron, më pas ia dërgon një tjerrëse që i kthen ato në fije duke përdorur një rrotë tjerrëse tradicionale. Visser më pas ushqen fillin në makinën e saj të litarit për të bërë lloje të ndryshme litari, të cilat janë përdorur për të krijuar zinxhirë qensh, çanta me rrjetë, rripa shpatullash dhe lëkundje.
Kur Visser filloi të punonte me flokët e njeriut gjashtë vjet më parë, parukierët që iu drejtua për të kërkuar flokë të hedhura nga prerja ishin skeptikë. Shumë thanë jo. Ndërsa ajo ka krijuar një sërë punësh, megjithatë dhe me rritjen e iniciativave të reja që promovojnë ripërdorimin e flokëve të mbeturinave është bërë më e lehtë, përcjell CNN Style.
Një nga këto iniciativa është Green Salon Collective (GSC), i cili punon me parukierë në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar dhe Irlandë për të ricikluar flokët. GSC bashkëpunon me prodhuesit ose dizajnerët (përfshirë Visser) për t’i kthyer flokët në objekte dhe produkte të reja, nga bumet e flokëve (tuba prej pambuku ose najloni të mbushura me prerje flokësh të përdorura për të ndaluar përhapjen e vajit në dete dhe në plazhe) te materialet e ndërtimit.
Ky i fundit sheh GSC duke punuar me studion e arkitekturës dhe dizajnit “Pareid”, në një instalacion. Flokët e përdorur për projektin, të titulluar “Chiaroscuro 1”, ndihen dhe aplikohen si mbulesë sipërfaqësore.
Pareid është i prirur të krijojë një hapësirë plotësisht zhytëse duke përdorur flokët e njeriut dhe ka eksperimentuar duke e përdorur atë si një lidhës për tullat e baltës. Prototipet e hershme nuk duken saktësisht bukur, megjithatë: “Ne jemi të tërhequr nga gjëra që mund të konsiderohen të shëmtuara ose jo tërheqëse në fillim,” tha bashkë-themeluesi i Pareid, Hadin Charbel në një telefonatë. “Mbetjet si flokët e njeriut posedojnë një lloj cilësie të çuditshme, ato kanë atë element konfrontues në vetvete.”
Konfrontimi dhe perceptimet sfiduese, ishin gjithashtu çelësi i punës së Alix Bizet, një stiliste franceze që punon me flokët për të trajtuar çështjet e identitetit të racizuar, përvojës së komunitetit dhe bukurisë së margjinalizuar.
“Zbulova, si një person me ngjyrë, në shoqëri ka flokë të mirë dhe flokë të këqij, këtu filloi projekti. Duke parë këtë material të hedhur, ne mund të mësojmë kaq shumë për shoqërinë,” tha ajo gjatë videothirrjes.
Në një projekt të vitit 2020 të quajtur “Afro Hair Futurity”, Bizet krijoi një lloj kurore nga flokët afro, të paraqitura së bashku me podkastet e intervistave me njerëz që flisnin për përvojat e tyre personale dhe profesionale të flokëve afro. Për projektet e mëparshme të tilla si “Exchange” (2016), “Hair Matter(s)” (2016) dhe “Hair by Hood” (2017), Bizet bëri veshje duke përfshirë kapuçë nga flokët e mbështjellur të njeriut në punëtoritë me studentët e shkollës në Londër për “Hair by Hood”. Stilisti nxiti diskutime rreth asaj se si kultura dhe identiteti lidhet me flokët dhe rolin që luajnë sallonet e flokëve në komunitete. Projekte të tjera kanë eksploruar ndikimin zhvendosës të gentrifikimit tek parukierët afro në Peckham, Londra e Jugut, dhe si të dekolonizohen koleksionet e muzeut duke mbledhur histori më të ndryshme të flokëve. ”
Anouska Samms e cila përdor flokët e njeriut për të eksploruar identitetin në një nivel familjar, si dhe për të marrë në pyetje mitologjinë dhe simbolizmin, do të ekspozojë disa nga pjesët e saj të mrekullueshme të qeramikës të mbushura me flokë si pjesë e shfaqjes në grup Format e panjohura. Këto vijnë nga “Seria e flokëve” e saj në vazhdim (2019-2022), e cila përdor flokët e njeriut, të mbledhura kryesisht përmes thirrjeve në Instagram për të krijuar enë balte skulpturore dhe një sixhade, si një mënyrë për të reflektuar mbi marrëdhëniet e nënës.
“Gjithmonë më ngacmonin për flokët e mi”, kujton Samms në një video-telefonatë. “Ishte thjesht e madhe, kaçurrela dhe xhenxhefil. Mami dhe gjyshja ime janë flokë-xhenxhefil dhe unë vij nga një linjë e gjatë femrash flokëkuqe.”
Sixhadeja e madhe e varur e Samms, “Big Mother” (2022), thurin tufa flokësh të kuq të njeriut (disa të lyera artificialisht) me pambuk dhe fije. Nëpërmjet tij, Samms shpreson të referojë një traditë të gjatë të thurjes që lidhet si me gratë ashtu edhe me idenë e lindjes dhe krijimit. Enët e saj prej qeramike, ndërkohë, prekin marrëdhënien e lashtë mes qeramikës dhe gruas. Në shoqëritë parahistorike, gratë ishin poçaret kryesore.
Përdorimi i flokëve të mbeturinave nuk është i njëjtë me përdorimin e materialeve të tjera të mbeturinave, të tilla si shishet plastike. Flokët janë njëkohësisht një material intim njerëzor dhe një burim i qëndrueshëm që mund të shfrytëzohet në mënyra praktike dhe kreative. Megjithëse iniciativat si GSC ofrojnë potencialin për të rritur përdorimin e tij, disa projektues janë të shpejtë për të vënë në dukje rëndësinë e mbajtjes së tregimeve dhe lidhjeve personale.
“Flokët janë një fibër e gjallë”, tha Bizet. “Vetëm për shkak se ne e mbledhim atë si një material të hedhur, nuk do të thotë se jemi të lirë ta përdorim pa menduar për aspektet etike. Kjo botë e shpejtë kapitaliste e përdorimit të flokëve si një fije e re heq identitetin e tyre. Përmes dezinfektimit, flokët do të humbasin aspektin e tyre njerëzor dhe narrativën.”
Me traditën dhe teknologjinë e re, këta stilistë japonezë po krijojnë veshje më të qëndrueshme.
Ashtu si Bizet, Visser është i prirur të lidh veprat që përdorin flokët e njeriut me njerëzit që i kanë dhuruar. Ajo shpreson se pasqyrat e saj “Extended” përfundimisht do të gjejnë një shtëpi në secilin nga tetë sallonet dhe berberet nga të cilat mblodhi flokët. Atje, klientët e rregullt vendas do të mund të shohin pasqyrat e varura në mur dhe të dinë se, me shumë mundësi, flokët e tyre e kanë bërë këtë.