Songul Yucesoy lan me kujdes enët e saj, duke i larë pjatat dhe një takëm me sapun përpara se t’i shpëlajë flluskat dhe t’i vendosë për t’u tharë. Një skenë e pazakontë, përveç se ajo është jashtë, e ulur nën hijen e shtëpisë së saj të shkatërruar.
Ajo anohet në një kënd alarmues, kornizat e dritareve janë të varura dhe një pjesë e madhe e çatisë së ndryshkur prej hekuri tani qëndron në kopsht.
Një muaj pas tërmeteve shkatërruese në Turqi dhe Siri, ata që mbijetuan, po përballen me një të ardhme të pasigurt. Një nga problemet e tyre më serioze është gjetja e një vendi të sigurt për të jetuar. Të paktën 1.5 milionë njerëz tani janë të pastrehë dhe është e paqartë se sa kohë do të duhet për t’u gjetur atyre strehimin e duhur.
Ndërkohë, agjencia turke e fatkeqësive Afad thotë se pothuajse dy milionë njerëz janë larguar nga zona e tërmetit. Disa jetojnë me miqtë ose të dashurit e tyre diku tjetër në vend. Fluturimet dhe trenat jashtë rajonit janë falas për ata që duan të largohen.
Por, në qytetin Samandag, pranë bregut të Mesdheut, Songul e ka të qartë se ajo dhe familja e saj nuk do të shkojnë askund. “Kjo është shumë e rëndësishme për ne. Çfarëdo që të ndodhë më pas – edhe nëse shtëpia bie – ne do të qëndrojmë këtu. Kjo është shtëpia jonë, foleja jonë. Gjithçka që kemi është këtu. Ne nuk do të largohemi”.
Mobiljet e çmuara janë nxjerrë me kujdes nga shtëpia dhe janë vendosur jashtë. Mbi një tavolinë anësore të lëmuar prej druri është një suvenir pushimi, një foto e bërë nga guaska nga resorti turk i Kusadasit. Ka një tas me fruta, me myk të bardhë që zvarritet mbi një portokall të madh. Gjërat që duken normale në ambiente të mbyllura ndjehen të çuditshme dhe të pavend kur janë ulur në rrugë.
Tani për tani, e gjithë familja po jeton në tri çadra vetëm pak hapa larg shtëpisë së tyre të dëmtuar. Ata flenë dhe hanë atje, duke ndarë ushqimin e gatuar në një sobë të vogël kampingu. Nuk ka një tualet të duhur, megjithëse ata e kanë gjetur një banjo dhe po përpiqen ta fusin në një kasolle të improvizuar prej druri. Ata madje kanë krijuar një zonë të vogël për dush. Por gjithçka është shumë themelore, dhe mungesa e hapësirës dhe privatësisë është e dukshme. Këto tenda janë të ngushta dhe të mbipopulluara.
Ka qenë një muaj i mundimshëm për Songul. Në tërmet u vranë 17 të afërm të tyre. Motra e saj, Tulay është zhdukur zyrtarisht. “Nuk e dimë nëse është ende nën rrënoja”, më thotë ajo. “Ne nuk e dimë nëse trupi i saj është nxjerrë ende apo jo. Ne jemi duke pritur. Nuk mund të fillojmë zi. Ne nuk mund ta gjejmë as të humburin.”
Kunati i Songul Husemettin dhe nipi 11-vjeçar Lozan vdiqën kur ndërtesa e tyre e banimit në Iskenderun u shemb rreth tyre derisa flinin. Ne vizituam atë që kishte mbetur nga shtëpia e tyre, një grumbull i madh me mbeturina të përdredhura. Fqinjët na thanë se tre blloqe pallatesh kishin rënë.
Kufomën e Lozanit e sollëm këtu, – thotë qetësisht Songul. “E morëm nga morgu dhe e varrosëm afër nesh në Samandag. Husemettin u varros në varrezat e anonimëve, emrin e gjetëm atje”.
Një foto e familjes buzëqesh nga profili ende aktiv i Tulay në Facebook, me krahët rreth njëri-tjetrit, me fytyra afër. Lozan mban fort një tullumbace të kuqe.
Kriza e të pastrehëve e krijuar nga tërmeti është kaq akute për shkak të mungesës reale të hapësirave të sigurta që kanë mbetur në këmbë. Më shumë se 160,000 ndërtesa u shembën ose u dëmtuan rëndë. Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP) vlerëson se të paktën 1.5 milionë njerëz janë ende brenda zonës së tërmetit, por nuk kanë ku të jetojnë. Është e vështirë të dihet shifra e vërtetë dhe mund të jetë shumë më e lartë.
Kabinat e studimit po mbërrijnë, por shumë ngadalë. Tenda janë shfaqur kudo, nga kampet e reja të përhapura deri tek ato individuale të vendosura mes rrënojave. Ende nuk ka mjaft. Lajmet se Gjysmëhëna e Kuqe Turke i kishte shitur një grup bamirësie një pjesë të stokut të tendave të financuara nga taksapaguesit – megjithëse me çmimin e kostos – çoi në zhgënjim dhe zemërim.
Në disa qytete, njerëzit ende jetojnë brenda ndërtesave publike.
Në Adana, takova familje që flinin mbi batanije dhe dyshekë të shtrirë në një fushë volejbolli. Në qytetin port të Iskenderunit ata e kanë bërë shtëpinë e tyre në dy trena të parkuar në stacionin hekurudhor. Vendet janë bërë shtretër, raftet e bagazheve janë të mbushura me sende personale dhe stafi atje përpiqet shumë t’i mbajë gjërat të pastra dhe të rregullta. Lotët mbushin sytë e një vajze të re teksa përqafon një jastëk në vend të një arushi pelushi. Kjo nuk është shtëpi.
Edhe fëmijët e Songulit po luftojnë. Edhe lojërat janë ngecur brenda shtëpive të rrezikshme dhe nuk ka shkollë. “Ata janë të mërzitur, nuk ka asgjë për t’i mbajtur ata të zënë. Ata thjesht ulen përreth. Ata luajnë me telefonat e tyre, pastaj shkojnë në shtrat herët pasi u mbarojnë bateritë”.
Kur bie nata, gjërat janë edhe më të vështira. Tani nuk ka energji elektrike në Samandag. Songul ka veshur drita diellore shumëngjyrëshe në çadrën e tyre të bardhë, pikërisht mbi logon e guximshme të UNHCR-së. Të pastrehë në vendin e tyre, ata nuk janë refugjatë, por kanë humbur gjithçka.
“Vendosa llambat këtu për t’u parë,” shpjegon Songul. “Ne jemi të frikësuar kur errësohet. Të mos kesh energji është një problem i madh. Frika është shumë e madhe dhe gjatë gjithë natës ndjejmë pasgoditjet, kështu që është e vështirë të flemë”. Duke filluar të qajë, ajo i fshin lotët me dorë.
“Ne jemi njerëz të lirë, jemi mësuar me lirinë, pavarësinë, secili jeton në shtëpitë e veta”, shton bashkëshorti i saj, Savas. “Por tani jemi tri familje, duke ngrënë në një tendë, duke jetuar dhe ulur në një çadër të vetme.”
“Kjo është e gjitha e re për ne, ne nuk e dimë se çfarë na pret e ardhmja. Dhe gjithmonë ekziston frika. Shtëpitë tona janë shembur, çfarë do të ndodhë më pas? Nuk e dimë”.